هفته نامه کیهان ورزشی 23 دی ماه سال 1346، یک هفته بعد از مرگ تختی، ویژه نامه‌ای درباره مرگ، زندگی و قهرمانی‌های او چاپ کرد.

در این شماره مطلبی از خود تختی به چاپ رسیده. مهدی دری، سردبیر کیهان ورزشی که دوستی نزدیکی با تختی داشت، قبل از مسابقات جهانی 1956 از او خواست تا خاطرات خود را برای کیهان ورزشی بنویسد. در ابتدای این مطلب که فارس هم آن را منتشر کرده به نقل از خود کیهان ورزشی آمده است:

"تختی روزنامه نگار و نویسنده نبود. او ده بار چرک نویس و پاک نویس کرد تا این نوشته را نوشت. می گفت: هر عیبی داره ببخشید."

این بخشی از نوشته های خود جهان پهلوان غلامرضا تختی است که سال 1338 نوشته شد و هشت سال بعد با تیتر"دوست دارید مرا بشناسید"، در کیهان ورزشی چاپ شد.

من بیشتر وقت ها با کتابهای پلیسی و یادداشتهای فاتحین و مغلوبین جنگهای گذشته، خود را سرگرم می کردم و خواندن آنها همیشه اثر خوبی در روحیه من باقی می گذارد به خصوص اینکه هیتلر را با تمام حماقتش دوشت داشتم، اینکه می گویم دوست داشتم نه اینکه خیال کنید او را آدمی لایق می دانم، نه، من به او احترام می گذارم به واسطه اینکه او بزرگترین درس زندگی را به من یاد داد که چگونه باید با دشمنان ستیز کرد و در هر راه مشکلی به هدف رسید. در یکی از کتابهای سردار مغلوب ژرمنی خواندم که او همیشه تصاویر رقبای خود از قبیل مونتگمری، آیزنهاور و استالین را به دیوار می کوبید و حتی در کتاب دیگری متوجه شدم که سردار آلمانی این عکس ها را همه جا وقتی که برای غذا خوردن، اتاق کار خود را ترک می گفت با خود می برد. من قبل از اینکه متوجه این موضوع شوم از شنیدن نام کشتی گیران سنگین وزن جهان وحشت داشتم و در هر روزنامه و یا مجله ای که عکسی از آنها می دیدم از ترس اینکه تنم نلرزد آن نشریه را به دور می انداختم و هیچ مایل نبودم اعصابم را بدین ترتیب خرد کنم.

اما پس از آن من هم مثل او، آن مرد لاغر آلمانی شدم! من که همیشه حتی از تصویر "پالم" سوئدی می ترسیدم از فردای آن روز به دنبال آنها گشتم و آن عکس های سفید و سیاه لخت را در پوششی از طلا جای دادم و همیشه مقابل چشمانم قرار می دادم. من با آن چشمان رنگارنگ و پوست های مختلف چنان خوی گرفتم که امروز پس از اینکه چندین سال از دیدار من و حیدر ظفر (کشتی گیر ترکها در المپیک های گذشته) می گذرد هنوز لبخندش، کینه اش و آرزویش که همیشه در چشمانش خوانده می شد، می بینم، بعدها که "حیدر" از تشک و حریف خداحافظی کرد "پالم"،"کولایف" و آخر از همه "آلبول" پسر موطلایی شوروی ها که امروز حتی یک خال از آن موهای طلایی که من در مسکو بر سرش می دیدم نیست جای او را گرفتند اما حیدر با آنها تفاوت فراوانی داشت، نه خیال کنید که حیدر بیشتر و با کمتر از آنها بود نه اینطور نیست بلکه من فراوان عوض شده بودم . من این عکسها را هنوز مثل هیتلر در مقابل چشمانم قرار می دهم و با آنها راز و نیاز می کنم، با این تفاوت که بی نهایت به آنها علاقه مندم و هیچ مایل نیستم مانند هیتلر به آنها بنگرم. هیتلر آنها را می نگریست و آرزو داشت با خونشان آشامیدنی گوارایی بنوشد اما من چنین خیالی نداشتم و ندارم. من به خونشان تشنه نیستم، من فقط از هیتلر آموختم که باید شمایل آنها را مدنظر قرار داد، دندان به روی جگر گذارد و برای پیروزی بر آنها تلاش کرد، من چنین کردم هر چند به موفقیت نهایی خود نرسیدم.

* حیف از حیوان

با این ترتیب در سرما و گرما در روی تشکی که حتی حیوانات هم حاضر نمی شدند بر روی آن تمرین کنند فعالیت خود را آغاز کردم. شاید شما هیچ باور نکنید اما این حقیقت محض است که من و امثال من مثل حیوان تمرین می کردیم و این ادعای مرا اهالی خیابان شاهپور که همیشه در ساعت معینی مثلاً دو بعدازظهر مرا مشاهده می کردند، تصدیق می کنند.

اما پس از یک سال تمرین کوچکترین موفقیتی به دست نیاوردم و علاوه بر اینکه گل نکردم حتی ضعیف تر هم شدم!

در اینجا و در همین موقع بود که باران استهزا و تمسخر بر سرم باریدن گرفت و همه به من می گفتند: "تو خود را بی سبب شکنجه می دهی، برو دنبال کارت. تو اصلاً به درد کشتی نمی خوری".

این گفتارها، این تهمت ها، این ناسزاگویی ها آن هم در آن محیط که نه نشریه ای بود و نه دستگاهی مرا کاملاً از پای در آورد، حتی دیگر نصایح دوستانم را هم فراموش کردم. جوانی مایوس و دل شکسته بودم که لباسهای تمرینم را به دوش می کشیدم و با موتور سیکلت برادرم به خانه می رفتم، دیگر هیچکس وجود نداشت که قلب مرا از آن همه استهزا پاک کند.

هیچکس حاضر نبود مرا به کارم تشویق کند، همه مرا با دیده ترحم می نگریستند و می گفتند: اینوببین که لخت می شه و تمرین می کنه". من یک سال در زیر این باران استقامت بیهوده ای کردم و پس از اینکه متوجه شدم قادر نیستم و این باران هم هیچگاه بند نخواهد آمد راه خوزستان را پیش گرفتم، در آنجا یک سال زندگی کردم. مبارزه با خود و مبارزه با ناسزاهای مردم که رنج فراوانی بر دوش من باقی گذارد اما من طاقت این را نداشتم که بیشتر از یک سال این رنج را بر دوش خود بکشم.

پس از اینکه به تهران آمدم آن پسر70 کیلو را دیدند که هشت کیلو چاق شده بود اما این چاقی دلیل آن نشده بود که در هر دقیقه ده مرتبه از کشتی گیران زمین نخورم!

اولین باری که در یک مسابقه شرکت کردم چهارم شدم. خوب یادم هست که آن مسابقه یک مبارزه داخلی باشگاه بود.

* من گل کردم

کفش و لباسمم همان بود، اسمم عوض شده بود، اما هیچکس دیگر به من بد نمی‌گفت.

در یک مسابقه پهلوانی شرکت کردم اما کاری از پیش نبردم، فقط بعضی از کشتی گیران سنگین به من احتیاج داشتند. آنها به من احترام می گذاردند، راست هم می گفتند چون من فقط به درد زمین خوردن می خوردم و بس!

وقتی که 23ساله شدم به غفاری باختم البته این باخت امیدوار کننده بود که نظر همه را برای قضاوت کردن در باره من برگرداند. برای اولین بار نامم در یک مجله کوچک چاپ شد، من هنوز آن مجله را در کمد خود دارم و بیشتر از همه نشریات آن را دوست خواهم داشت. برای اولین بار روزنامه ای از حق من دفاع کرد و من همیشه از آن ممنونم. کاری ندارم، روده درازی نمی کنم فقط می گویم آنقدر از وفادار و دیگران زمین خوردم که پشتم بوی جرم تشک گرفت.

* فرزند درد و رنجم

من فرزند درد و رنج بودم و با این درد خو گرفتم، من همیشه مردمی را که مرا دوست می داشتند دوست می داشتم و امروز به دوستی آنها بی حد افتخار می کنم اما در همین زمان یک حرف، یک کنایه دیگر که در لفافه گفته می شد مرا شکنجه نمی داد، چون من راه خود را می دیدم. راهی بود روشن که در آن می شنیدم:

رضا! تو کاری با این حرف ها نداشته باش راه خود را بگیر و برو آینده مال توست، متعلق به کسی است که بیشتر از همه رنج برده است.

همیشه پیش خود فکر می کردم اگر روزی در کشور خود قهرمان شوم به آرزوهایم رسیده ایم. اوضاع و احوال به قدر واضح و آشکار بود که همه می توانستند به خوبی تشخیص دهند که من در چهار سال گذشته در یک قوس صعودی حرکت کرده ام. صعود این قوس مخصوصاً از سال 1950 به بعد شدیدتر شده بود.

علت این قوس خیلی واضح است. من مدتها بود گوشتی در جهت رسیدن به انتهای این قوس و در جهت حفظ موازنه قوای خود معمول می داشتم و حقم بود که پله آخرین نردبان را در کشور خود لمس کنم، در آن شرایط خواه ناخواه مجبور بودند وزنه را به نفع من متمایل کنند. من خود درک می کردم آن مرد لایقی هستم که همه شرایط به نفع من دگرگون گردد. فکر اینکه روزی قهرمان کشور و یا احتمالاً قهرمان جهان شوم، خجالتم می داد. اصلاً من در این مورد کمتر فکر می کردم چون جرات آن را نداشتم فکر کنم و پس از آن نتیجه بگیرم که فکر بچگانه ای بود و نباید با یاد آن دلخوش بود. 9 سال پیش در یک مسابقه تقریباً با اهمیت دوم شدم من هنوز برای وزن ششم دو کیلو کم داشتم.

من فاصله بین عنوان دومی و قهرمانی را رقم بزرگی می دانستم یک راه بسیار دشوار و طولانی، تقریباً مثل تفاوت مقام وزارت و رتبه مستخدم جزء. اما وقتی که در سال 1329 صاحب مقام "وزارت!" اگر دیدم متوجه شدم که هیچ کاری نکرده ام و چیزی هم به من اضافه نشده و فقط بر تعداد رفقایی که به من سلام می کردند، اضافه گردیده است. من و قمر مصنوعی؟ من فقط یک مرتبه شوروی ها را پشت سرگذاردم اما آنها سه بار اول شدند. از سال 1951 الی 56 من در طرف راست کرسی در آنجا که مدال نقره تقسیم می کنند و با خط سیاه لاتین رقم دو بر روی آن نوشته شده است قرار داشتم در حالی که شوروی ها همیشه نیم متر بلندتر از من می ایستادند و موقعی که از آن بالا می خواستند مدال خود را دریافت دارند کاملاً قوز می کردند، من همیشه در فکر این بودم آیا ممکن است روزی برای گرفتن مدال طلا آنقدر خم شد تا آقای رییس بتواند نوار را به گردنم بیاویزد؟

* قهرمان شدم، اما بر مغزم اضافه نشد

دیگر دلم نمی خواست قهرمان کشور شوم می خواستم به همه آنهایی که به من می خندیدند و تمسخرشان گوش مرا پر می کرد بگویم که من قهرمان دنیا خواهم شد، من دیگر بااین اندیشه عذاب نمی کشیدم اما دایم گمان می بردم آنهایی قادرند قهرمان جهان شوند که قبلاً قمر مصنوعی پرتاب کرده اند!! من تا این حد قهرمان جهان شدن را مشکل می پنداشتم. به خیال من آرزو کردن مقام قهرمانی جهان و رسیدن به آن مثل این بود که کسی ادعا کند من می خواهم "قمر" به کره ماه بفرستم! اما در ملبورن جای من و مدال من با شوروی ها عوض شد و من هم مثل "کولایف" برای گرفتن طلا کاملاً "دولا" شدم. اما همین که از کرسی به پایین پریدم متوجه شدم کوچکترین تفاوتی نکرده ام.

تنها تفاوتی که در روحیه من پدیدار گشت این بود که من دیگر خود را حقیر نمی شمردم، آن حقارتی که چند سال قوز آن را به دوش می کشیدم از وجودم رخت بربسته بود. من فقط یک مدال طلا دارم (1956) یک سال بعد به استانبول رفتم اما این بار نه در وزن ششم و نه در وزن هفتم بودم بلکه چشمم به دنبال کسی بود که خیلی بیشتر از من مدال داشت. آن شخص "حمید کاپلان" نام داشت که اهل آنکارا بود.

متاسفانه من توفیق مقابله با او را نیافتم و در اثر کمبود وزن و نداشتن تجربه کافی مغلوب غولهای شوروی و آلمان شدم ولی خودم و همه اطرافیان خوب می دانستیم که من کمتر از آنها نبودم، در آن سال کاپلان اول شد. پس از مسابقه حسین نوری که چندین سال در وزن هشتم کشتی می‌گرفت و به آن غولان می باخت در گوشم گفت: "داش تختی حالا می‌فهمی چاکرت حسین چی می کشه"...

او راست می‌گفت، اما من مشقت فراوانی نکشیده بودم ولی خوب فهمیدم که نباید به این زودی ها قدم به وزن هشتم نهاد.

پیروزی کاپلان و مغلوبیت من چیزی از غرورم نکاست چون من مدعی او شده بودم نه او...

این شکست را هم مثل همان سالی که در توکیو به وسیله پالم سوئدی ضربه شده بودم تصور کردم. چون واقعاً هم همینطور بود چه در سال 1954ژاپن و چه در 1957 استانبول در هر دو نوبت، چیزی از دست نداده بودم اما در صوفیه پر من ریخت و من پرهیاهوترین و ناراحت ترین دوران حیاتم را در آنجا گذراندم.

تا قبل از المپیک ملبورن پنج بار از کشتی گیران جهان به زحمت شکست خوردم. در سال های 51 و52 در هلسینکی و در فستیوال ورشو به ترک ها و شوروی ها باختم و در جای دوم قرار گرفتم. ورشو آخرین شکست من از شوروی ها بود تا آنجا من بودم که می خواستم بر کرسی آنها سوار شوم اما از المپیک ملبورن به بعد آنها به دنبال من می دویدند تا عنوان قهرمانی را از من پس بگیرند به همین جهت من بایستی توجه کافی می کردم و آدم با دقتی می بودم در حالی که چنین نعمتی مانند یک معادله مجهولی" در وجودم ناپدید گردید و من با اشتباهات مکرر خود در صوفیه موفق نشدم آن معادله ای را که رد رگ و پوست من ریشه دوانیده بود، حل کنم و بدین ترتیب عنوانی که با تحمل مصایب فراوان نصیب من گردید از دست دادم اما حالا فکر نمی کنم با از دست دادن آن عنوان هیچ هستم.

همین که من از سکوی دومی به راحتی به پایین آمدم تا "آلبول" در جای پای من قدم گذارم و تا از آن بالا! خود را به زمین پرت نکند دیدم هیچ چیز از من کم نشده است. مثل ملبورن می مانم، همچنان که آلبول شبیه زمستان سرد مسکو یخ کرده بود همان یخبندان مسکو و باکو.

چرا، در خارج از تشک همه خیال می کنند ما بر خلاف انسان های دیگر هستیم، راه رفتن، خوابیدن، غذا خوردن ما خارق العاده است، در صورتی که این موضوع فقط برای آدمیان خارج از تشک صدق می کند و بس. من و او مثل مسکو، مثل تهران با هم دست دادیم و صورت هم را بوسیدیم و باز هم از تشک خارج شدیم. اکنون خوب توجه کنید من برای این حریف سرسختم چه نقشه یی کشیده ام؟ و برای مسابقات جهانی چه کار می خواهم بکنم؟

* پایه مطمئنی بودم

چندین سال پایه های کرسی‌ای را تشکیل می‌دادم که شوروی‌ها و فقط یک بار ترک ها بر روی آن جای داشتند. همیشه بالای کرسی از آن آنها بود و من پایه یی بودم. یک پایه محکم که هیچ گاه سکوی افتخار را از سستی خود نمی لرزاندم.

در سال 1951 که به هلسینکی رفته بودیم هنوز شوروی ها نمایش کشتی خود را آغاز نکرده بودند و فقط ما با ترک ها به خصوص با سوئدی ها جنگ داشتیم، در فنلاند من فقط به حیدر ظفر ترک باختم. هلسینکی نخستین سفر من بود و حالم در هواپیما بیشتر از همه خراب بود.

سال بعد که المپیک 52 در هلسینکی برگزار می شد شوروی ها با یک گروه کشتی گیر غریب قدم به میدان المپیک نهادند و جو خود را آغاز کردند در آنجا همه از آنها وحشت داشتند.

آن سال شوروی ها جانشین ترک ها شدند اما من نفهمیدم برای چه جانشین حیدر ظفر نشدم و شخص دیگری که اهل مسکو بود مدال طلا گرفت. امتیاز من و رقیب روسی ام مساوی بود. من او را یک خاک کردم. در خاک به پلش بردم اما او سگک مرا رو کرد و در سه دقیقه آخر کشتی هم که قصد درو کردن او را داشتم او پاهایش را بالا کشید و خاکم کرد. اگر قانون امروز می بود من و او مساوی بودیم اما دو بر یک شوروی ها از من بردند.

این دومین مسافرتم به خارج و دومین دیدارم و از شبه جزیره سرد و آرام اسکاندیناوی بود.

در سال 1953 که مسابقات جهانی در ایتالیا برگزار شد ما شرکت ننمودیم، من از این عدم شرکت تاسفی نمی خورم، در ایتالیا مسابقات خیلی آسان تمام شد و تقریباً قحط الرجال بود.

پس از هلسینکی وزن من 95 کیلو شده بود یعنی 25 کیلو بیشتر از روزی که شروع به تمرین کشتی کردم. من مجبور بودم برای اینکه خودم را به کلاس ششم کشتی برسانم حداقل 12 کیلو کم کنم. این برایم خیلی دشوار می‌نمود.

شب‌های توکیو مثل روزهای مرطوب صوفیه سرنوشت شومی را برای من ساخته بود که خود من هم غافل بودم. در ژاپن من عنوان خود را از دست دادم، عنوانی که در آن زمان دلخوشی من بود. من در توکیو 79 کیلو بودم.

از "پالم" بی نهایت وحشت داشتم حتی می‌ترسیدم به او حمله کنم در حالی که راحت خاک می‌شد.

او به محض سرشاخ شدن با من دو دست مرا از انتها بغل کرد و تا خواستم خود را از بدن سفید و پشم آلود او رها سازم او با فت پایی مرا پایین برد و پس از اینکه می‌خواستم برخیزم یک چوب قرمز رنگ را دیدم. این چوب به وسیله داوری که لباس سفید به تن کرده بود و علامت پرچم کره بر سینه داشت به هوا بلند شده و پیروزی پالم را اعلام می‌داشت. در آن سال پالم مدال طلای المپیک داشت. چه مدال بی‌وفایی که حتی با شکست دادن من هم، برایش وفا نکرد. در شش دقیقه اول من به قصد زیر گرفتن به او حمله کردم. کولایف خیمه زد و خاکم کرد، در خاک رو کردم. این تنها فعالیت من و او بود. قضات مسابقه دو بر یک رای دادند.

به کولایف مدال طلا و به من مدال نقره تعلق گرفت. بلغاری‌ها، مصری‌ها و لهستانی‌ها حریفانی بودند که به وسیله من ضربه شدند، اما کولایف جوان بلغاری را با امتیاز برد.

حریف بلغاری آن زمان را در صوفیه دیدم که در لژ تماشاچیان نشسته بود.

او پس از وزن کشی [...] به من داد و گفت: تو علاوه بر اینکه همشهری من "سیراکف" را شکست می‌دهی شانس داری که مدال طلا بگیری.

سرنوشت پالم و کولایف شبیه هم بود. مثل سوئدی‌ها، شوروی‌ها هم ما را به مسکو دعوت کردند. اما تفاوت من در شوروی این بود که در آنجا هیچ نداشتم در صورتی که در شوروی مدال نقره با من بود.

کولایف در باکو به من باخت و این باخت در مسکو هم تکرار شد. در باکو یک مرتبه در شش دقیقه اول و در مسکو هم در سه دقیقه آخر خاکش کردم.

در نخستین شب مسابقات کشتی ایران و شوروی، شوروی‌ها جوانی را برای مقابله با من به میدان فرستاده بودند که آلبول نامیده می‌شد، نخستین آشنایی من با او در میان توفانی از شادی بی حد و حصر مردم بود، وقتی که آلبول را دیدم هنوز موهایش به خوبی نریخته بود. او شبیه دخترانی می‌نمود که برای بخشش از درگاه خداوند نزد کشیش می‌روند، هیچگاه چهره متحیر و امیدوار کننده او را فراموش نخواهم کرد.

وقتی که او دست مرا فشرد احساس کردم گرمی فراوان در وجودش می‌جوشد، چهره‌اش انسان را وادار به نوازشش کرد نه جنگ، من اگر جای او می‌بودم هیچگاه صورتم را به خاطر کشتی پیر نمی‌کردم، او شبیه مریم عذرا بود که هیچ گناه نداشت...

اما همین مریم عذرا که در مرحله اول گمان می‌بردم "توفیق" خودمان او را به راحتی مغلوب می‌کند درس بزرگی به من داد که در زندگی‌ام تاثیر فراوانی داشت. او با آن قیافه، بی تفاوتش با آن دهانی که هیچگاه برای تکلم باز نمی‌شود به من آموخت که برای ... روزی "رنج" انتهایی ندارد و نیروی جوانتر که سر به گریبان برده است هر آن علم تهدید خود را بر می‌افرازد.

او به خیز اول من که برای زیر "یک خم" بود چنان پاسخ داد که یاد آن باعث رنجم می‌شود.

وقتی که یک پایش را بغل کردم بدنم را دیدم که به دور دست‌هایی که هنوز عضلاتش جوان بود و به چشم نمی‌خورد حبس گردیده است و تا خواستم خود را از آن زندان خلاص کنم پلی رفتم و سه امتیاز به او دادم، گیج شده بودم و بی حد افسرده؛ آن بچه که هنوز در خانه خود برای یک آبنبات گریه می‌کرد در اواخر کشتی مغلوب شد و من مثل کسی که قصد دارد قربانی خود را با لبان تشنه سر ببرد در وسط تشک زمینش زدم. چه کار چندش آوری ... او نفسش مثل اتوبوسی بود که ما را از مسکو خارج می‌کرد و بر فراز کوه‌ها دایم خاموش می‌شد او در همان خاموشی و در حالی که چشم‌هایش [...] سرخ شده بود نزد مادرش رفت تا لباسش را به تن کند، قیافه‌اش به خصوص چشمانش بی نهایت به چشمان من در توکیو شباهت داشت.

پس از آنکه به اتفاق نزد من آمدند از من تشکر فراوان کردند. مادرش می‌گفت مواظب این بچه من باشید او خیلی به شما علاقه دارد!!

در مسکو من به او یک قلم خودنویس هدیه کردم و او به من یک کلاه داد، کلاه او 50 روبل ارزش داشت آن شب نخستین شب آشنایی من و آلبول بود.

یکی از خادمین حرم امام رضا (ع) می‌گوید: آخرین باری که تختی به مشهد آمد از خادمین حرم خواهش کرد پس از خلوت شدن حرم به او اجازه دهند چند دقیقه در حرم باشد. مسئولان با درخواست تختی موافقت کردند و آن شب شاهد صحنه‌ای بودم که واقعا مرا متأثر کرد. مرحوم تختی تنها وارد حرم شد و حدود 15 دقیقه کنار ضریح به راز و نیاز پرداخت. چراغ‌های حرم خاموش بود و من گوشه‌ای منتظر بودم که تختی کارش تمام شود و در را ببندم. آن مرحوم در حالی‌که دو دست خود را محکم به پنجره ضریح داشت و صورتش را به آن چسبانده بود به شدت می‌گریست، ناله می‌کرد و می‌گفت: یا امام رضا، من، غلامرضا، غلام تو هستم. هر چه دارم از تو دارم، کمکم کن. درمانده شدم تا حالا آبروی مرا حفظ کردی نگذار در میان مردم بی آبرو شوم. به من روحیه و توان بده تا بتوانم همیشه در خدمت مردم باشم. تو خیلی چیزها به من دادی. باز هم به کمکت نیاز دارم، ناامیدم نکن.

جهان پهلوان غلامرضا تختی 5 شهریور 1309 در محلهٔ خانی آباد تهران به دنیا آمد. وی علاوه بر کسب مدال های مختلف کشتی در مسابقات المپیک و جهانی در فرهنگ ورزشی ایران، نماد پهلوانی و فروتنی است و به خاطر همین مرامش است که مردم او را بیشتر پهلوان می دانند تا قهرمان. تختی در 17 دی 1346 به طور مرموزی در هتل آتلانتیک تهران درگذشت.

عصر ایران-  امروز – 17 دی ماه- یادآور مرگ جهان پهلوان غلامرضا تختی در 17 دی 1346 است. مرگی که پس از 46 سال هنوز بر سر این که " طبیعی" بوده یا " خودکشی" یا قتل توسط ساواک یا دیگری بحث و گفت و گوست.

 هر چند که از شمار قایلان به فرضیه قتل سیاسی توسط ساواک شاه به مرور زمان کاسته شده و اگر در یکی دو سال پس از انقلاب اسلامی در سال 1357 اکثریت مردم به قتل او باور داشتند اکنون این عده در اقلیت قرار گرفته اند بی آن که ذره ای از محبوبیت تختی کاسته شده باشد و شگفت این که طی 46 سالی که از مرگ او می گذرد محبوبیت او افزایش یافته و در قلب همه ایرانیان جای دارد و به نمادی ملی درحد پوریای ولی بدل شده است.

افسوس که یادگاران تختی دور از ایران زندگی می کنند. تا جایی که چند سال پیش غلامرضا تختی – نوه او- در مدرسه ای آمریکایی با این پرسش معلم روبه رو شد که این غلامرضا تختی که در اینترنت این همه از او یاد می شود چه نسبتی با تو دارد و پاسخ شنید پدربزرگ من بوده است.

بابک- فرزند تختی- اهل ادبیات و کتاب و ترجمه است و علاقه ای به بحث درباره علت و چگونگی مرگ  پدرش ندارد و همچون احسان شریعتی معتقد است حتی اگر ساواک شاه دخالت مستقیم در مرگ پدرش نداشته باشد باز هم مسوول است چرا که یک استاد دانشگاه را به از کوچ از وطن وامی دارد و درباره تختی نیز بابک به همین مسوولیت به دلایل دیگر باور دارد. اما اصراری نشان نمی دهد از پدر خود با لفظ " شهید " یاد کند و تقریبا فرضیه قتل را منتفی می داند.

داستان زندگی و مرگ تختی چنان جذاب بود و هست که فیلم سازان را نیز طبعا علاقه مند می ساخت وعلی حاتمی کارگردان نامدار  ایرانی در سال 1375 در حالی درگذشت که پروژه بزرگ جهان پهلوان تختی را در دست داشت و بخش های مربوط به کودکی تختی نیز آماده شده بود.

طبعا همه می خواستند بدانند او مرگ تختی را چگونه روایت می کند. اما مرگ سراغ خود کارگردان آمد و این مجال را نیافت که فیلم را به پاین رساند. کارگردان جدید – بهروز افخمی – نیز مسیر فیلم را به گونه ای دیگر هدایت کرد و برای حل معما نکوشید.

علی حاتمی اما پیشتر در فیلمنامه جهان پهلوان تختی سناریوی مرگ تختی را آماده کرده بود.

بخش آخر فیلمنامه جهان پهلوان تختی – بی آن که بدانیم تا چه اندازه از قوه خیال خود بهره گرفته و تا چه اندازه مستند به واقعیت است- از این قرار است:

صدای تلفن: همه  چیزو نمی تونم تلفنی بهت بگم. تو به خانواده ات بگو باید بری سفر برای دو سه روز حفظ ظاهر کن. چمدون بردار بیا هتل آتلانتیک یک اتاق بگیر. سعی کن اتاق شماره 23 باشه. خالیه

[ دو صفحه بعد و پس از شرح دیدار با فردی به نام دکتر کاشفی]

دکتر: شتاب نکن. دانسته تصمیم بگیر. من با طرفیتی ندارم. اونا خودشون هم می تونستن به بهانه دیگری یا حتی با پای خودت تو رو بیارن.این کارو از من خواستن که منو در اول کار بشکنن.این قضیه برای سیاسی کردن من بود و من به پاس دوستی گذشته و با شرمندگی از عهد شکنی خودم نصیحتت می کنم دست از مخالفت بی حاصل بردار.زندگی من می تونه عبرت تو باشه. من با اون همه توانایی ذهنی از داخل پوسیدم. پیر مرد خدا بیامرز راست می گفت سیاست چه ربطی داره به آسیایی ها؟ حالا وقت تودیعه و من روی بوسیدن حتی دست های تو رو ندارم. سربسته بگم این هتل پر از مهمان های جورواجوره. حتی کارشناسای خارجی و یک درِ هتل باز می شه به اون اداره جهنمی. جهنمی بدتر از جهنم خانه ایزا. زنده بمون.

[ دکتر از نردبان مقابل پنجره پایین می رود. نردبان برداشته و پنجره بسته می شود.انگار تمام این صحنه یک رویا بود. مدتی می گذرد و جهان پهلوان روی تخت می نشیندو تلفن را بر می دارد و در گوشی می گوید:]

جهان پهلوان: می خواستم با آقای دکتر کاشفی صحبت کنم.
تلفنچی: شماره اتاق شون چنده؟
جهان پهلوان: نمی دونم.
تلفنچی: گوشی خدمت تون.



[ چند لحظه میگذرد]

تلفنچی: همچین شخصی جزو مسافرین نیست. امر دیگری ندارید؟
جهان پهلوان: خیر. عرضی ندارم.

[ چند لحظه می گذرد. جهان پهلوان بر می خیزد و دستگیره در را می چرخانداما در از بیرون قفل است. تلفن زنگ می زند، گوشی را برمی دارد اما صدایی نمی آید.]

جهان پهلوان: الو... الو...

[ جهان پهلوان به تلفنچی نمره خانه خودشان را می دهد و از آن طرف سیم همسرش گوشی را برمی دارد.]

جهان پهلوان: الو شهلا...
صدای همسر: خودتی جهان پهلوان؟
جهان پهلوان:آره، شما خوبین؟ تو، مادر، بچه...
صدای همسر: آره، تو کجایی؟
جهان پهلوان: توی راه. بازم تلفن می کنم. خداحافظ
صدای همسر: خداحافظ. راستی یه آقاییتلفن کرد این شماره رو داد: 65630. التماس می کرد باهاش تماس بگیری.یادداشت کردی؟
جهان پهلوان: شماره ش روند بود...


[ جهان پهلوان نمره تلفن را به تلفنچی می دهد. ارتباط برقرار می شود.]

جهان پهلوان:من تختی هستم. یه آقایی به خونه من تلفن کرده...
صدای تلفن: من بودم آقا، دست شما رو می بوسم. من عنصری هستم. کار هنری می کنم.
جهان پهلوان: موفق باشید، امری با من داشتید؟
صدای تلفن: یه عرض مختصر. ما یک فیلم تبلیغاتی داریم برای تبلیغ تیغ ریش تراشی. خواستم شما نقش اول اونو بازی کنید. پلان درشتی از صورت شماست که یک دست زیبای زنانه به اون دست می کشه و شما این شعر ریتمیک رو می خونید.اجازه بدید شعرو پخش کنم:

[ صدای زدن دکمه ضبط صوت. ضرب نواخته می شود.بعد یک صدای نتراشیده نخراشیده می گوید.]

صدا: رو صورتم مورچه بیاد لیز می خوره. ریشام هر روز دو  دست تیغ تیز می خوره.

[ ضبط صوت خاموش می شود. صدا ادامه می دهد]

صدای تلفن: جالبه، نه؟ واقعا با مزه س قبول می کنید؟
جهان پهلوان" نخیر اقا. بنده اهل این کارا نیستم.
صدا: اجازه بدید بگم تا صدهزار تومان اسپانسر حاضره به شما برای این چند ثانیه بده.
جهان پهلوان: خیر آقا. انگار شما عقل و بار درست و حسابی ندارین
صدا: صد هزار تومان به راحتی می تونه همه مشکلات شما رو حل کنه.
جهان پهلوان: مشکلات منو پول حل نمی کنه.
صدا: به هر حال بازی کردن در این فیلم تبیلغاتی همه مشکلات شما رو حل می کنه. مشکلاتی که در چند روزه اخیر دارید. پذیرفتن این کار در حقیقت تنها راه ازادی شماست. تحمل چند لحظه رفتار مبتذل به یک عمر زندگی کردن می ارزه. شما هنوز 36 سال دارید. نصف عمررتون فرصت دارید. حتی می تونید اعلامیه ها رو به هزینه خودتون چاپ کنید و پخش کنید. به هر تقدیر هر وقت تغییر عقیده دادید و خواستید ظرف این چند روز به ساز ما برقصید آن هم فقط برای چند ثانیه بیایید جلوی پنجره اتاق، پنجره را باز کنید و یک نفس عمیق بکشید. ما با دوربین شما رو زیر نظر داریم.


[تلفن قطع می شود. جهان پهلوان با تعجب گوشی را می گذارد.کاغذی از زیر در به داخل فرستاده می شود.جهان پهلوان کاغذ را باز می کند. این متن روی آن نوشته شده است:
" این نامه را ه خط خودتان بنویسید: "حضور مبارک آقای دادستان، این ورقه وصیت نامه اینجانب است. تمنایی که از جنابعالی دارم این است که اولا مهریه زنم هر چه هست بدهید. بیشتر راضی نیستم. ثانیا از هیچ کس گله و شکایت و ناراحتی ندارم. خودم این تصمیم را گرفتم و احدی در کار من دخالت ندارد.غلامرضا تختی 16/11/46"
برای خودکشی قرص داخل کشوی میز است و آب از دست شویی بردارید. لیوان کنار شیر آب است."
جهان پهلوان به طرف میز می رود.لوله قرص را برمی دارد و کف دستش می ریزد. دوباره در قوطی خالی می کند. به طرف توالت می رود که لوله را بیندازد.آب باز است. لیوان اب را پر می کند و اب می خورد. می آید طرف پنجره هشیشه را پرت کند. متوجه می شود ممکن است ماموران را به اشتباه بیندازد.پنجره را به سرعت می بندد. تلفن زنگ می زند.گوشی را بر می دارد. صدای قبلی است.]

صدا: آیا تغییر عقیده داده اید یا ما دست به آن عمل بزنیم که آبروی هرچه پهلوان است بر باد برود؟

[جهان پهلوان در دهنی تلفن تف می اندازد. می نشیند روبه روی آینه به خودش، قرص ها و شیرآب باز نگاه می کند.
جهان پهلوان روی تشک خودش را مشاهده می کند. با خودش در حال کشتی گرفتن است. خودش را به پل برده و در لحظات جان فرسای مقاومت مرگبار است. در این لحظه برق اتاق قطع می شود.تاریکی و سکوت حاکم است. پس از مدتی صدای باز شدن شدید پنجره شنیده می شودو صدای گذاشتن چند نردبان و بالا آمدن چندین نفر...
به تماشای ورزش زورخانه ای مشغول است و تنه اش تا نیمه از سوراخ نورگیر بیرون امده و به طرف پایین آویزان است. برای آخرین بار میل منقش به پرچم ایران به طرفش می آید.میل را می گیرد و می خواهد نگه دارداما موفق می شود.پدرش پشت سرش در عبای سفیدی ظاهر شده و پایش را نگه داشته تا مانع سقوط او شود. ولی جهان پهلوان با میل منقش به پرچم ایران به کف گود سقوط می کند و درهم می شکند و غرقه به خون می شود.
چند مامور کلانتری در اتاق شماره 23 باز می کنند و داخل می شوند. جسد تختی روی تخت افتاده و شیشه قرص طرف دیگر. شیر اب باز است. پاسبانی آن را می بندد. وصیت نامه به خط جهان پهلوان روی میز قرار دارد.
مامور دادستانی: خود کشی کرده.
[ عرفی دف زنان وارد می شود و دور گود کنار بدن خونین و پاره و شکسته جهان پهلوان می چرخد و اشعار عارفانه می خواند.]

عارف: گرد مرد رهی میان خون باید رفت...


*منبع: مجموعه آثار علی حاتمی- جلد دوم – صفحات 1273 تا 1277- نشر مرکز 



--------------------------------------------------------------------------

مروری برزندگی تختی مرد اخلاق ایران

منبع:مجله تماشاگر-همه از بزرگی اش حرف می زدند و در خاطرات خود بیشتر از هر چیز از مردمی بودن تختی می گفتند. اینکه جوان پهلوان در تشک کشتی رقیب نداشت اما همیشه در میان مردم بود و به اندازه آنها رفتار می کرد. تختی مردی از جنس مردم بود که برای مردم و پرچمش جان می داد. در میان تمام خاطراتی که شاید دست نخورده در قلب بسیاری از همنسلان جهان پهلوان باشد کلمه هایی چون مردانگی، مردمی، خوش اخلاق و بسیاری دیگر از این دست دیده می شود که تمام همدوره های مرد اخلاق ایران از آن یاد می کنند.

به راستی تختی مردی بود که به واژه مردانگی معنا داد و هنوز بعد از چند دهه هیچ کس نمی تواند در تعریف پهلوانی و مردانگی اسمی از او نبرد. غلامرضا تختی مردکشتی ایران و پهلوان کوچه و خیابان ایران زمین بود که هنوز هم صحبت از او آه از سینه دوستان و همرزمانش بلند می کند. در روزهایی که دوباره به زمان رفتن او از کنار مردم نزدیک می شویم، سه تن از همدوره های ورزشی تختی درباره او حرف زدند و هر کدام خاطره ای از پهلوان داشتند. خاطراتی که از دوران کودکی و حتی ازدواج او است و هنوز که هنوز است به نیکی در میان دوستانش رد و بدل می شود.

رسول رئیسی (وزنه بردار) و امیر احتشام زاده (تنیسور)، از جمله ورزشکارانی بودند که با تختی زندگی کردند و از دوستان آن زمان پهلوان بودند. دوستانی که برایش خواستگاری رفتند و از بچگی با او بودند؛ حالا آنها از پهلوان زمانه در روزهای نبودش صحبت می کنند. اینها کسانی هستند که صندوقچه ای بزرگ از زندگی مرد اخلاق ایران در سینه دارند.

رسول رئیسی: برای تختی خواستگاری رفتم

رسول رئیسی وزنه بردار ایرانی بود که در زمان تختی روی تخته می رفت؛ تنها وزنه بردار بازمانده از المپیک 1948. او از دوستان دوران بچگی پهلوان بود و به دلیل اینکه در یک محل زندگی می کردند از ابتدا با او بوده و روزهای زیادی را در کنار پهلوان گذرانده است. او خاطرات زیادی از جهان پهلوان دارد و به نمونه های زیادی از آنها اشاره کرد. از آن مسابقه ای گفت که حریف تختی از ناحیه پا دچار درد بود و پهلوان به سمت پای او نمی رفت تا از ضعف جسمانی حریف سوء استفاده نکند. از زمانی گفت که می توانست مدال برنز المپیک بگیرد اما با یک بی توجهی مدال از دستش رفت و کسی نبود برایش کاری انجام دهد. با اینحال بهترین خاطره ای که رئیسی از غلامرضا تختی داشت مراسم خواستگاری و ازدواج جهان پهلوان بود.


او درباره چگونگی آشنایی تختی با همسرش و ازدواج آنها گفت: «در آن زمان در باشگاه راه آهن بودیم که یکی از اقوام مدیر باشگاه مراسم ازدواجی در آن محل برگزار کرد و ما نیز دعوت بودیم. هم من بودم و هم تختی. لباس شیکی به تن داشتیم و در طول مراسم با هم بودیم. یکی از اقوام مدیر باشگاه از برابر ما عبور کرد و همان زمان تختی ابراز علاقه کرد و از او حرف زد. من نیز پیگیر ماجرا شدم. از طریق مدیریت باشگاه او را شناختیم و سعی کردیم برنامه ای هماهنگ کنیم تا او را برای تختی خواستگاری کنیم. این ماجرا ادامه پیدا کرد و بالاخره ما توانستیم زمانی برای خواستگاری هماهنگ کنیم. من در آن مراسم حضور داشتم و از نزدیک همه چیز را دیدم. تختی با مردانگی خاص خودش رفتار کرد و بالاخره این ازدواج سر گرفت. من هم به عنوان کسی که از زمان کودکی در کنار جهان پهلوان بودم در تمام این مراسم حضور داشتم. با اینحال تختی ازدواج کرد و بعدها دچار مشکلاتی شد که خانوادگی بود و درست نیست رسانه ای شود اما اگر من ایران بودم اجازه نمی دادم آن اتفاق ها بیفتد و سعی می کردم با شناختی که از خانواده غلامرضا و همسرش داشتم مشکل را به بهترین شکل حل کنیم. زمانی هم که او از دنیا رفت من به محض اینکه متوجه شدم به ایران بازگشتم و در مزارش حاضر شدم. تختی مردی بود که همیشه در رفاقتش همه کار می کرد.»

با این حال رئیسی درباره رفتار و منش تختی نیز حرف هایی زد که جالب توجه بود: «او آرام بود. همه را دوست داشت و همه هم او را دوست داشتند. همیشه نیک رفتار می کرد و به همین دلیل نیز اسمش مطرح بود. در یک مسابقه زمانی که فهمید پای حریفش درد دارد در جریان مسابقه به هیچ وجه به سمت آن حمله نکرد. نمی خواست از ضعف آن حریف استفاده کند و برنده شود. به گونه ای کشتی می گرفت که با او برابر باشد. او تمام حریفانش را شکست می داد اما هنگام مصدومیت حریف با اینکه می توانست راحت تر برنده باشد، از آن ضعف استفاده نمی کرد. تختی مردمی بود و همیشه خودش را با جامعه یکرنگ می کرد. به طور مثال در پوشیدن لباس به گونه ای بود که با مردم یکی باشد.»

رئیسی همچنین به رفتار او در جامعه اشاره کرد و گفت: «تختی در کوچه و خیابان آرام راه می رفت و سر به زیر بود. همیشه لبخند بر لب داشت و با هر کس که او را می شناخت رفتاری گرم و صمیمی داشت. به یاد ندارم درباره کسی بد حرف زده باشد یا اینکه بخواهد کسی را خراب کند. عادت داشت زود قضاوت نکندو از کسی بد نگوید. تختی همیشه بهترین رفتار را انجام می داد و برایش فرقی نداشت چه کسی روبرویش ایستاده است. همیشه محترم بود و احترام می گذاشت.

---

امیر احتشام زاده: تختی باعث شکست من شد

او در تیم ملی تنیس روی میز ایران کار می کرد و در زمان تختی مسابقه می داد. احتشام زاده دیگر همنسل جهان پهلوان بود که رابطه بسیار نزدیکی با او داشت. سه سال از کشتی گیر ایرانی کوچکتر بود اما به قول خودش یک سال از او زودتر وارد ورزش ملی شد.

در میان تمام نیک یاد کردن و اشاره به مشکلاتی که در اواخر زندگی اش داشت به یک خاطره از پهلوان اشاره می کند؛ اینکه جهان پهلوان باعث شکست او برابر حریف انگلیسی شده بود. احتشام زاده که بعد از چندین سال از تختی حرف می زد در میان بیان کردن این خاطره می خندید.


احتشام زاده از شکستش برابر تنیسور انگلیسی صحبت کرد و گفت: «در جریان یک مسابقه با حریفی از انگلستان بودم. 3 یا 4 هزار تماشاگر هم در سالن حضور داشتند. البته بگویم من هیچ وقت مانند برخی از ارتباط نزدیکم با تختی صحبت نکردم و این موضوع نیز تنها جنبه یک خاطره دارد. در جریان مسابقه بودیم و من گیم نخست را بردم. در ابتدای گیم دوم بودم که تختی وارد سالن شد. تابستان بود و یک پیراهن آستین کوتاه ساده به تن داشت. وارد سالن شدن او همان و همه چیز تغییر کردن همان. سالن یکصدا تختی را صدا می زد و سروصدا کل مجموعه را گرفته بود. فریادی که مردم می زدند تمامی نداشت و من نیز به کلی خودم را گم کردم و خشک شدم. همانجا از حریف شکست خوردم. بعد از بازی به غلامرضا گفتم اگر می خواهی بازی های من را ببینی قبل از مسابقه در سالن باش نه اینکه در میانه کار وارد شوی و همه چیز را تغییر دهی.»

او درباره رفتار جهان پهلوان در آن زمان و به طور کلی در زندگی اش بیان کرد: «برابر سه، چهار هزار تماشاگر که نام او را فریاد می زدند تعظیم می کرد. به همه احترام می گذاشت و خاکی بود. تختی واقعا برای مردم و از جنس مردم بود و به همین دلیل زمانی که مشکلاتش زیاد شد نتوانست تاب بیاورد و خودش را کشت. اینکه خیلی ها می گویند تختی کشته شده به شخصه معتقدم او خودش را کشت. من از روحیات او به خوبی خبر داشتم و به دلیل همین شناختم می گویم تختی را نکشتند بلکه او خودش را کشت. مشکلات خانوادگی اش و مشکلاتی که در ورزش داشت خیلی اذیتش کرد. در المپیک 64 می توانست به مدال برنز برسد اما کسی دنبالش نرفت و از رسیدن به این مدال بازماند. مشکلاتی که با همسرش داشت هم مشخص بود. اگر در آن زمان بودم اجازه نمی دادم آن ازدواج سر بگیرد. خانواده هایی متفاوت بودند که در نهایت به مشکل خوردند. تختی از این مشکلات بود که بالاخره خودش را کشت چون واقعا اذیت شد. کسی که آزارش به کسی نمی رسید، نمونه اخلاق مردم کشورش بود، هر لحظه برای کشور و مردمش مبارزه می کرد و می جنگید، اذیت شد و فشار زیادی را تحمل کرد.»

---

پرویز ژافره: جیب تختی را زدند اما خوشحال بود

یکی از اهالی رسانه که دورادور با غلامرضا تختی ارتباط داشت پرویز ژافره است که البته تاکید می کند او کجا و تختی کجا! او می گوید دورادور با جهان پهلوان ارتباط داشته و بیشتر از طریق آقای دری سردبیر کیهان ورزشی با او هم صحبت می شده که همان هم برایش خاطرات زیادی ایجاد کرده است. او یک خاطره از جهان پهلوان دارد که پس از یک مسابقه و شلوغی تماشاگران، جیب او را زدند. جهان پهلوان با اینکه پول هایش را دزدیده بودند، خوشحال بود. ژافره صحبت هایش درباره تختی را با تاکید بر مردمی بودن او و اینکه واقعا یک اسطوره است آغاز کرد و گفت: «به یاد دارم تیم کشتی ایران و روسیه یک مسابقه تدارکاتی و دوستانه در سالن حیدرنیا داشتند که من در آنجا با آقای دری که ارتباط نزدیکی با آقای تختی داشت، به سالن حیدرنیا رفتیم و در ضلع شمال شرقی نشستیم. تماشاگران زیادی در سالن حضور داشتند که با آمدن تختی به سالن کاملا به وجد آمده بودند. تختی هر زمان که مسابقه داشت تماشاگران زیادی در سالن حاضر می شدند. پس از مسابقه و پیروزی جهان پهلوان به این دلیل که بسیار مردمی بود اطرافش شلوغ شد و خیلی سخت توانست از سالن خارج شود. همه مردم اطرافش بودند و اجازه نمی دادند که از سالن بیرون برود. بالاخره به سختی از سالن خارج شدیم که آقای تختی دستش را در جیبش برد و گفت: «ای داد بیداد که جیبم را زدند.»


تمام پول هایش را دزدیده بودند. ما پرسیدیم چقدر پول با خودت داشتی، گفت 210 تومان. بعد از اینکه به مبلغ پولش اشاره کرد، خندید و گفت: با اینحال خوشحالم. پرسیدیم آقای تختی چرا خوشحالید؟ وقتی از کسی دزدی می شود خوشحالی دارد؟ تمام پول شما را دزدیده اند. جهان پهلوان با همان آرامش خاص خودش گفت: «حتما لازم داشته است.» همین چیزها بود که او را از دیگران متمایز می کرد. واقعا تفکر آقای تختی همین بود. به نظر من بزرگترین تفاوت جهان پهلوان با تمام قهرمانان در همین مردانگی اش بود. واقعا اتفاق جالبی بود، با اینکه من خیلی دورادور با آقای تختی ارتباط داشتم اما واقعا در همان روز به خوبی او را شناختم و متوجه شدم که چه روح بالایی دارد.

ژافره در ادامه به شخصیت جهان پهلوان اشاره کردو گفت: «تختی واقعا اسطوره بود. اگر بخواهیم برای کسی نام اسطوره را به کار ببریم تنها باید برای جهان پهلوان استفاده کنیم. این اسطوره هایی که امروز گفته می شود کجا تختی کجا! او مردمی بود. همه مردم از پیر و جوان دوستش داشتند و همیشه در کنارش بودند. در هر مسابقه ای که داشت تماشاگران زیادی در کنارش بودند و همیشه او را تشویق می کردند. تختی از جنس مردم و برای مردم بود. واقعا ارتباط با او افتخار بزرگی بود. جهان پهلوان کجا و قهرمانان دیگر کجا! در ورزش، رفتار، شخصیت و تعصب بی نظیر بود. واقعا بی نظیر بود. به نظر من تختی فراتر از یک اسطوره بود.

---

تکیه کلام آقا تختی این بود: جان سیبیل ات!

توی این حجره انگار 50 سال است زمان متوقف شده! تمام در و دیوار را عکس های سیاه و سفید کشتی پر کرده و پای ثابت تمام عکس ها هم «آقا تختی» است. عکس از اردوی تیم ملی، تصویر سفرهای خارجی، مبارزه روی تشک و حتی عکس یادگاری از سفر شمال. پیرمرد یک به یک روی عکس ها توضیح می دهد: «این منم ... این آقا تختی ...» همنشینی با آقا تختی مهمترین اتفاق زندگی اوست و 45 سال است تیتر اول زندگی اش تغییر نمی کند. توی بعضی عکس ها ممکن است خودش را پیدا نکنی اما آقا تختی حتما توی تمام شان هست. شاید بهتر بود اسم اینجا را هم به جای «نمایشگاه امیری» می گذاشت «نمایشگاه تختی»!

قبل از شروع می پرسم: «با رسانه ها زیاد مصاحبه کرده ای آقا امیری؟» نگران این هستم که زیاد مصاحبه کرده و تمام حرف ها را گفته باشد. می خواهم بدانم امشب حقیقت دست نخورده ای دستمان را می گیرد یا نه! می گوید: «اووووه ... خیلی زیاد. با روزنامه ها، با تیلیویزون، کانال سه، کانال دو، از یه کانال دیگه همقرار بود بیان. زنگ زدن گفتن میایم!» پیداست منظورمان را برعکس متوجه شده. می خواهد ثابت کند آدم مهمی است. باید یادش بیندازیم که نیازی به این کارها نیست. باید بگوییم که آدمی که رقیب و رفیق تختی بوده حتما آدم مهمی است. کسی که با آقا تختی «دُنگی» می رفته شمال و تیلیت آبگوشت به بدن می زده حتما آدم مهمی است. در تمام طول سال هم اگر نه، در سالمرگ آن مرحوم حتما!

خیرالله امیری – یا به قول آقا تختی، «کَل امیر» - متولد سال 1312خورشیدی است. می گوید: «امسال من 80 ساله می شوم، آقا تختی 83 ساله. او 3 سال از من بزرگتر است ...» دقت کردید؟ بزرگتر است! درباره تختی از فعل ماضی استفاده نمی کند. برای او تختی هنوز هست. همین گوشه کنارها دارد زندگی می کند. روی در و دیوار این نمایشگاه، در گوشه و کنار خانه اش، توی خواب هایش، حتی سر قراری که در آخرین دیدارشان با هم گذاشته اند ... همان قرارِ نامردِ روز چهارشنبه که حکایتش پوست از سر آدم می کَنَد. یکی داستان است پر آب چشم، که جاساز شده آخر همین مصاحبه. حالا اگر وسوسه شده ایدکه تقلب کنید و مثل رمان خوانده های بچگی یکراست بروید سراغ آخر داسان، خب بروید. کسی جلویتان را نمی گیرد اما – گفته باشم – این وسط یک دوجین خاطره سیاه و سفید هست که از دست تان می رود. خاطراتی که جهان پهلوان را از آسمان ها به زمین می کشد و می نشاند جلوی چشم مان. این ماییم که تشنه این خاطراتیم، وگرنه کل امیر که عمرش را با یار گذرانده و سیراب سیراب است لاکردار...

برای یک کشتی گیر، اینکه همدوره و هم وزن تختی باشد بدشانسی حساب می شود یا خوش شانسی؟ از یک طرف می شوی حریف دائمی و رفیق او، از آن طرف یک عمر پشت سرش می مانی و رنگ تیم ملی را نمی بینی!

- بله، همینطور است. من و آقا تختی سال ها در یک وزن رقیب هم بودیم. 16 بار با هم کشتی گرفتیم. هم رقیب بودیم هم رفیق. توی اردوها با هم بودیم و فقط یک تخت بین مان فاصله بود. چندین بار با هم مسافرت رفتیم. ماشین آقا تختی را سوار می شدیم و می رفتیم شمال، دُنگی! می گفت تو خرج کن بعد دنگ ها را حساب می کنیم! اگرچه ... کسی از ما پول نمی گرفت که. مردم جانشان در می رفت برای آقا تختی ...

اولین بار کِی و کجا تختی را دیدید؟

- من کشتی را از شهر ری شروع کردم، زیر نظر آقای ناصر محمدی که خودش از قهرمانان ملی در سنگین وزن بود. همان اولین سالی که کشتی را شروع کردم، در شهر ری مقام آوردم و در قهرمانی کشور سوم شدم. هنوز دو سال نشده بود کشتی می گرفتم که اسمی در کردم و ناصر محمدی مرا برد دارالفنون تا با قهرمان های تیم ملی تمرین کنم. آن موقع ملی پوش ها در دارالفنون تمرین می کردند و هر کسی را آنجا راه نمی دادند. وقتی وارد دارالفنون شدم از آداب آنجا و عکس هایی که به در و دیوار دیدم جا خوردم. خلاصه، مربیان تیم ملی حبیب الله بلور و حاجی فعلی بودند. آقا بلور گفت «برو با اون جوون تمرین کن...» نگاه کردم دیدم یک جوانی است سرحال و قبراق و گردن کلفت، تقریبا هشتاد و خرده ای هم وزنش بود. یعنی 10 کیلو سنگین تر از من. رفتم باهاش سرشاخ شدم. خیلی آماده بود، چپ و راست به من فن می زد اما من باز بلند می شدم و روبرویش می ایستادم. نفسم بد نبود و توانستم حدود یک ساعت با او تمرین کنم. تمرین که تمام شدو دوش گرفتیم، حبیب الله بلور مرا تایید کرد و گفت «می توانی هفته ای 3 روز بیایی اینجا با ملی پوش ها تمرین کنی.» خوشحال شدم. گفتم «فقط یک سوال؛ این کشتی گیری که با من تمرین کرد کی بود؟ خیلی خوب فن می زد!» گفت «نمی شناسی اش؟ این غلامرضا تختی بود. قهرمان چهارم دنیا ...»

یعنی تختی قهرمان تیم ملی بود و شما او را نمی شناختید؟!

- نه والا! اسمش را شنیده بودم که قهرمان خوبی است اما چهره اش را ندیده بودم. دو سال بعد، اولین مسابقه مان را با هم انجام دادیم. انتخابی تیم ملی بود و آقا تختی با امتیاز بالا من را شکست داد. بعد از آن 16 بار هم کشتی گرفتیم. هر بار هم او می برد و می رفت مسابقات جهانی. آخرین بار انتخابی 1966 تولیدو کشتی گرفتیم که این بار نزدیکتر از همیشه و با اختلاف یک امتیاز به او باختم. من هم رفتم فرنگی شرکت کردم و عضو تیم ملی شدم و با هم همسفر شدیم برای آمریکا. او آزاد و من فرنگی. من در جام های بین المللی تفلیس و ...، و در رقابت های تیم به تیم خیلی از قهرمان های بزرگ ترکیه و بلغار و روسیه را بردم اما آقا تختی را نمی توانستم ببرم. قدرت بدنی اش عجیب بود و فن هم زیاد می دانست. خیلی فن بلد بود. مخصوصا سگک هایش که بی نظیر بود. سگک را یک جور عجیبی جمع می کرد و اصلا نمی شد جلویش مقاومت کرد. ولی من یک بار همین طور که سگک را جمع کرده بود کولش کردم و از تشک بردم بیرون...

یک گریزی هم بزنیم به سفرنامه های دو نفره تان، گویا با آقا تختی زیاد همسفر شده اید.

- بارها با هم مجردی رفتیم شمال، شیراز، مشهد، قم... همه جا. آقا تختی خیلی اهل سفر بود. یکدفعه هوس می کرد، ماشین را سوار می شد و می گفت برویم! یک بار وسط اردوی تیم ملی بودیم برای المپیک رم. اردو در کرج بود. تختی گفت من خسته ام بیا برویم شمال! گفتم ما وسط اردو هستیم اجازه نمی دهند برویم. خودش رفت از حبیب الله بلور سه روز مرخصی گرفت و زدیم به جاده چالوس. رفتیم متل قو سه روز ماندیم که عکس هایش اینجا هست. ببین! هیچ جا هم از ما پول نمی گرفتند، بس که آقا تختی را دوست داشتند.

اگر بپرسم تختی چرا تختی شد، لابد می گویید مرام پهلوانی. ولی مرام پهلوانی را خیلی از ورزشکارها دارند، چرا آنها تختی نمی شوند؟

- بله، خیلی های دیگر هم مرامدارند، ولی آنچه خوبان همه دارند او یک جا داشت. بعضی وقت ها وقتی اسم و رسمی پیدا می کنند خودشان را برای مردم می گیرند اما آقا تختی افتاده بود. به مردم سلام می کرد. کم حرف و خجالتی بود. امکان نداشت حرفی از دهانش بپرد و کسی را برنجاند. توی کشتی هم مردانه مبارزه می کرد. غیرممکن بود به حریفش آسیبی بزندیا انگشت بپیچاند و دست توی چشم کسی بکند. اینها که می گویم کارهایی است که دیگران می کنند. تختی مردم دار بود و دست خیر داشت. در همان سفر تولیدو، یکی از ایرانی های مقیم آمریکا یک کار اداری در ایران داشت که آمد و از آقا تختی کمک خواست. آقا تختی هم شناسنامه و مدارکش را گرفت و کارش را در ایران انجام داد. از این کارها زیاد می کرد.

یعنی هیچ نقطه ضعفی نداشت؟!

- نه والا. هیچی. فقط زودرنج بود ... خیلی زودرنج بود.

تکیه کلام آقا تختی چی بود؟

- می گفت «جانِ سبیل ات» ... یادش به خیر ... به من می گفت: «کل امیر؛ جان سبیل ات یه کم سر به سر این حاجی فعلی بذار بخندیم...» (این را می گوید و سرخوشانه می خندد. انگار که دارد آ« لحظه را دوباره زندگی می کند.)

پس شما را کل امیر صدا می کرد. شما او را چطور صدا می کردید؟

- آقا تختی. شاید همه همان یکدیگر را به اسم کوچک صدا می زدیم. عبدالله و حسن و حسین و ... ولی او همیشه آقا تختی بود.

می گویند اشتباه بزرگ آقا تختی این بود که چند سال اضافه کشتی گرفت. توی همان جهانی تولیدو که از آن یاد کردید، تختی 36 ساله بود. می گویند حتی رقبای خارجی اش به زبان آمده بودند که: «این پیرمرد را نیاورید دیگر. ما خجالت می کشیم او را ببریم!»

- بیخود می گویند! همانجا هم قدرتمند بود. بالاخره کشتی بود، امتیاز رد و بدل می شد و آنجا آقا تختی با اختلاف کم باخت. دلیل نمی شود که این حرف ها را بزنند. شنیدم یک جایی هم امامعلی حبیبی گفته تختی سال های آخر به روغن سوزی افتاده بود! به نظرم حبیبی با این حرف فقط خودش را خراب کرده نه آقا تختی را.

از آن سال های آخر بیشتر بگویید، همان سال هایی که می گویند از کشتی طرد شده بود.

- از تولیدو که برمی گشتیم توی هواپیما گفت می خواهم کشتی را بگذارم کنار و مربی شوم. فکر می کرد از آن به بعد می تواند جزو مربیان تیم ملی باشد اما نگذاشتند. یکی از همدوره های خودش که با او بد بود و نمی خواهم اینجا اسمش را ببرم اجازه نداد آقا تختی مربی شود. کم کم گوشه گیر و افسرده شد.یک روز ما در تهران با بلغارها مسابقه تیم به تیم داشتیم. من تا ساعت 3 میهمان تلویزیون بودم و ساعت 5 هم کشتی داشتم. وقتی خودم را رساندم به سالن هفت تیر فعلی، دیدم آقا تختی بیرون سالن جلوی کاخ ورزش ایستاده. تنها! گفتم چرا نرفتی داخل؟ گفت: نشد دیگه، درها بسته بود! گفتم اینکه نمی شود، من کشتی دارم شما باید باشی. درب آهنی را زدم. مسئول رختکن که او را علی قاچاق صدا می کردیم در را باز کرد و من و آقا تختی با هم وارد شدیم. بعد هم مردم خیلی تشویقش کردند و بلند شد به آنها ادای احترام کرد.

این مربوط به همان روز معروفی است که مقامات درباری هم در سالن بودند؟

- نه. آن داستان مربوط به یک روز دیگر بود. آن مقام درباری هم از رئیس و روسای ورزش بود...

شما از گرایش های سیاسی تختی هم خبر داشتید؟

- به نظر من آقا تختی به آن شکل اهل سیاست نبود. خودش را زیاد در مسائل سیاسی قاطی نمی کرد. آقا تختی دوستان زیادی داشت و در بین دوستانش آدم های سیاسی هم بودند، همانطوری که کاسب و بازاری و ... بودند اما اینکه به خاطر آن رفاقت ها بگوییم آقا تختی فعالیت سیاسی داشته را من قبول ندارم.

داستان زلزله بوئین زهرا را هم یادتان هست؟

- بله. آقا تختی به من گفت فردا بیا چهارراه پهلوی (ولیعصر (عج) فعلی) دم گل فروشی. یک گل فروشی آنجا بود که گمان کنم الان نیست. اون هم یکی از پاتوق های آقا تختی بود. فردا رفتیم دم گل فروشی، چندتا لنگ آوردو نفری یکی داد به ما. گفت «از اون طرف خیابون برو تا میدون فردوسی، بعد به سمت توپخونه و بعد هم تا بازار. از مردم پول جمع کن تا جایی که این لنگ پر بشه.» یه فولکس هم آورده بود که لنگ ها رو پر می کردیم و می ریختیم توی فولکس. یک لنگ بست به کمر خودش دوتا هم به کمر ما. من بودم و مرحوم عرب. رفتیم تا بازار و سبزه میدونو خلاصه لنگ ها رو پر کردیم و بستیم. فردای آن روز هم رفتیم بوئین زهرا گفتیم کداخدا کجاست؟ گفتند کدخدا رفته. یک نفر دیگه آنجا بود پول ها را بهش دادیم و رسید گرفتیم و برگشتیم.

درباره ازدواج آقا تختی و اختلاف های بعدش بگویید. شما چقدر در جریان بودید؟

- همیشه می گفت من می خواهم با یک زن چادری و محجبه ازدواج کنم. می گفت من خانواده ام سنتی است، مادر و خواهرم خودم مذهبی و محجبه هستند، همسرم هم باید از همین قشر باشد. تا اینکه کارت عروسی اش را برای ما آورد. جشن عروسی را در سالن دانشگاه تهران گرفته بودند که توی خیابان 16 آذر فعلی بود. من و فیلابی می خواستیم برویم عروسی لباس متناسب نداشتیم. رفتیم از یک جا دوتا لباس گیر آوردیم زدیم و رفتیم عروسی! وقتی وارد شدیم دیدم انتخاب آقا تختی با معیارهایی که همیشه می گفت فاصله دارد ... یعنی خلاصه خانواده عروس خانم یک خانواده سنتی آنطور که آقا تختی می گفت نبودند. به هر حال چشمش گرفته بود و انتخاب کرده بود ...

بعدها در جریان مشکلات زندگی اش قرار داشتید؟

- نه. بعد از اینکه ازدواج کرد کمتر همدیگر را می دیدیم. خانه ای گرفته بود در شمیران و آنجا زندگی می کرد. فقط چند بار در خیابان او را با همسرش دیدم.

و بالاخره می رسیم به این معمای 45 ساله! به نظر شما مرگ تختی، قتل بود یا خودکشی؟

- (سکوت و سکوت و ... بعد) نمی دانم والا. نمی شود گفت. بین کشتی گیرهای قدیم هر کسی یک اعتقادی دارد ولی من باورم نمی شود کسی آقا تختی را کشته باشد. همیشه فکر می کنم اگر یک نفر خواسته باشد آقا تختی را بکشد آن یک نفر چه کسی می تواند باشد؟ و به هیچ جوابی نمی رسم. آخر چه کسی ممکن است با او دشمنی داشته باشد؟ به نظرم تمام این تردیدها به این خاطر شکل گرفت که ما مردم اصولا افسانه سازی را دوست داریم. اصلا همین افسانه سازی ها آقا تختی را تا این حد بالا برد، وگرنه او هم مرگ ساده ای داشت. اگر مثل سید عباسی و مهندس توفیق و شورورزی و ... خیلی های دیگر از دنیا می رفت الان این همه درباره اش حرف نمی زدند.

یعنی فقط مرگ او را باعث بزرگ شدنش می دانید؟! پس آن همه خصلت جوانمردی و خصوصیات جهان پهلوانی چه شد؟ با این منطق اگر هر کشتی گیر دیگری به این شکل از دنیا می رفت بدل به اسطوره می شد؟!

- نه، نه، نمی گویم آقا تختی این برتری ها را نداشت. قطعا او برتر از بقیه بود اما اگر آن گونه از دنیا نمی رفت تا این حد از او صحبت نمی شد. خود شما تا این حد به او نمی پرداختید.

یک سوال دیگر؛ اتگرج تختی زنده می ماند در تغییر و تحولاتی که 10 سال بعد رخ داد چکارته می شد؟ رئیس سازمان تربیت بدنی؟ رئیس فدراسیون؟

- قطعا صاحب موقعیت می شد و می توانست به این پست ها برسد اما به نظرم قبول نمی کرد. چه بسا که یک بار نمایندگی مجلس هم به او پیشنهاد شد و قبول نکرد. او دنبال اینجور سمت ها نبود. شاید مدیر فنی یا سرپرست تیم ملی کشتی می شد. یک شغلی برمی داشت که کنار تشک باشد. این را با توجه به همان حرف خودش می گویم که در هواپیما از مربیگری تیم ملی حرف می زد.

آخرین باری که تختی را دیدید کی بود؟ یادتان هست؟

- بله، خیلی خوب هم یادم هست. یک روز پنجشنبه ای بود. یک شیرینی فروشی هست گوشه میدان انقلاب که تختی با صاحبش دوست بود و گاهی آنجا سر می زد. آقا تختی را آنجا دیدم. رفتیم با هم یک آبمیوه هم خوردیم. خیلی چاق شده بود. لااقل 20 کیلو اضافه وزن داشت. بهش گفتم «خیلی چاق شدی مومن. من چهارشنبه ها باشگاه دخانیات تمرین می کنم. بیا آنجا تمرین کن.» گفت «باشه. این چهارشنبه می آم.» خلاصه قول و قرار چهارشنبه را گذاشتیم و رفتیم اما دو سه روز بعد، فکر می کنم دوشنبه بود که عکس جنازه اش را با سینه شکافته توی روزنامه دیدم! به من گفته بود چهارشنبه می آید...

(برای چند لحظه، سنگین ترین سکوت دنیا خودش را خراب می کند روی سر مصاحبه ... این چه بلایی بود سرمان آمد؟ فکر می کنم نمی شود که این سکوت را برداریم و با خودمان ببریم. باید یک چیزی گفت ... ولو به زور ...) خب آقا امیری! همین دیدار آخر هم شاید بهانه خوبی باشد برای آنهایی که دوست دارند به تردیدها دامن بزنند. آقا تختی، جهان پهلوان بود و پایبند به قول و قرار. اگر می خواست خودکشی کند با شما قرار و مدار نمی گذاشت. نکند که ...؟

- (لبخند تلخی می زند...) بله. گفتم که، ما افسانه سازی را دوست داریم ولی واقعا من فکر نمی کردم زیر قولش بزند. برای همین تا مدت ها، هر چهارشنبه توی باشگاه باشگاه دخانیات منتظرش بودم! منتظر بودم بیاید و صدا بزند: «کجایی کل امیر؟ ... اومدم با هم تمرین کنیم...»
------------------------------------------------------------------------------

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

چهارشنبه 17 دی چهل‌ و هفتمین سالگرد درگذشت جهان پهلوان غلامرضا تختی است. خیلی ها به او لقب پوریای ولی زمانه یا رستم دستان شاهنامه را دادند اما شاید بتوان گفت" او نه رستم بود و نه پوریای ولی. او غلامرضا تختی بود."

 

« هیچ چیز نمی‌تواند مرا خوشحال کند؛ پول، مدال طلا، عشق و حتی عشق... نسبت به این مردمی که به فرودگاه آمده‌اند، احساس شرمندگی می‌کنم. راستی چقدر محبت بدهکارم!؟ من چرا باید کشتی بگیرم؟ چرا باید همراه تیم مسافرت کنم، تا سبب این همه مراجعت باشم؟ اگر پاسخ به این پرسش را می‌دانستم، من هم می‌توانستم ادعا کنم چون دیگران هستم ... وقتی کسی نداند چه عاملی سبب خوشحالی‌اش خواهد شد، بی‌تردید نخواهد توانست بگوید چرا کشتی می‌گیرد و چرا همراه تیم مسافرت می‌کند.»

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، این بود آخرین گفتار جهان پهلوان غلامرضا تختی در هنگام عزیمت به آخرین سفر خود، در میان خیل عظیم مردمی که برای بدرقه‌ی او و همراهانش آمده بودند.

*** می شود قهرمان شد ولی پهلوان ماند

تاریخ ایران زمین، تاریخ پهلوانی است و آیین آن خردورزی، رادی و فتوت ، راستی و مردم داری و البته ولایت و محبت پیامبر خدا. ابعاد شخصیتی جهان پهلوان تختی تنها به میدان ورزش و تشک کشتی محدود نمی شد. رفتارهای بجای مانده از او، در اردو، محله، زورخانه، بازار و اجتماع هر یک حکایت های روح بزرگی است که پرداختن به آنها دارای ارزش های خاص خود است. تختی همانگونه که در ورزش استثنائیست در زندگی و پاسداری از ارزشهایش کم نظیر است. تختی قبل از آنکه در روی تشک با حریفان دست و پنجه نرم کند، با نفس خود به مبارزه پرداخته بود. تختی، قهرمان مردم است، مردم چرا قهرمان خود را دوست دارند! در طول سالیان دراز مردم ما، قهرمان المپیک و جهان و آسیا بسیار دیدند، اما چرا تختی را جهان پهلوان می نامند؟

او را رستم ایران نام نهادند، او را شیر دلیران نامیدند. براستی که او شیر دلیران نبرد با خود، با منِ من است. او عملا به همه یاد داد و آموخت که اگر می خواهی زندگی کنی ابتدا باید حریم های زندگی خود و دیگران و اجتماع را بشناسی و سپس گام برداری. او به ما آموخت که می شود قهرمان شد ولی پهلوان ماند.

پهلوان ما در همه عرصه های زندگی همانی بود که بر روی تشک کشتی می دیدی. او اول پهلوان زندگی بود و سپس قهرمان جهان و المپیک شد. حضور در عرصه های مختلف زندگی و خدمت خلق را همچون یک وظیفه و تکلیف بر روی دوش خود حس کرد. خدمت به خلق را مسئولیتی بر روی دوش خود حس کرد و پذیرفت و پس از آن بر روی دوش مردم پذیرفته شد.

 

چون او پهلوان بود و منش پهلوانی را سیره رفتارش کرده بود، برای مردم، شکست و پیروزیش مساوی بود و حتی اگر او از یک میدان نبرد با شکست برمی گشت، به استقبال پرشکوه تر از او می پرداختند.

*** تختی هنوز برای ما شناخته نشده؟

تختی هنوز برای ما شناخته نشده، آری، ما مردم عادت کردیم هر سال و سالی یکبار چند ساعتی فکرمان، ذهن مان را به او مشغول و تعدادی هم وقت شان را در حد چند ساعت برای او در سال گشت نبودنش گذرانده و به کنار مزار او به احساسات پاک خود پاسخ داده و دیگر ... .

سعی کنیم او را افسانه ای نکرده و بخشی از رفتارهای او را تدوین و گردآوری کرده و با تعمق بیشتر بر روی هر حکایت، تلاش نمائیم به عنوان مربی، مدیر و ورزشکار حداقل به آن رفتارها نزدیک شویم.

در ادامه چند خاطره و نقل قول در مورد جهان پهلوان تختی می‌آید که نشان می‌دهد او اول پهلوان زندگی بود و سپس قهرمان جهان و المپیک. بهتر است سعی کنیم از مسیر زندگی تختی درس‌هایی بگیریم و تلاش کنیم به آن نزدیک شویم.

*** پرچم‌داری المپیک را به سلماسی داد

جعفر سلماسی اولین مدال آور ایران در تاریخ المپیک اینچنین بیان می‌کند: " در روز افتتاح بازی های المپیک که در سال 1960 در رم برگزار شد، رئیس تربیت بدنی وقت، پرچم ایران را برای رژه رفتن در پیشاپیش ورزشکاران ایرانی در استادیوم به دست تختی داد ولی او به طرف من آمد و گفت که برداشتن پرچم ایران حق شما است چون که اولین قهرمان المپیک ایران هستی. من هر چه معذرت خواستم و از آن روح ورزشی بسیار بلند و از خودگذشتگی بی مانند او تشکر و سپاسگزاری نمودم، منصرف نشد و من هم به ناچار خواسته او را اجابت کردم و پرچم ایران را گرفته و برای رژه رفتن آماده شدم. به جرأت می توانم بگویم که این از خودگذشتگی نه تنها در ایران بلکه در جهان بی سابقه است و تا زنده هستم مدنظرم خواهد ماند."

 

*** ماجرای کشتی تختی و مدوید

 

الکساندر مدوید بی شک بزرگترین کشتی گیر قرن بیستم و یکی از بهترین های تمام دوران ورزش است. ظهور و اوج گرفتن الکساندر مدوید با سال های پایانی دوران غلامرضا تختی همزمان بود. در حالی که مدوید، جوان، نیرومند، سراسر انگیزه و جویای نام بود. تختی از دیرپاترین قهرمانان عصر به حساب می آمد و کم کم به آخر دوران قهرمانیش نزدیک می شد.

با این حال این فاصله باعث نشد تا بین آنها جدا از رقابت بر روی تشک، دوستی عمیق خارج از آن شکل نگیرد. مدوید در مورد تختی می گوید:

" آشنایی با تختی برای من افتخار بزرگی به حساب می آید. آشنایی ما از سال 1961 در جریان مسابقات قهرمانی جهان در یوکوهاما آغاز شد. در آن میدان بزرگ تختی برنده مدال طلای وزن هفتم شد و من درفوق سنگین مدال برنز گرفتم. این نخستین حضور من در مسابقات جهانی بود. در همین جا بود که تختی را شناختم و از نزدیک به قدرت و بزرگی اش پی بردم. او همیشه مرا دوست می داشت. ملت خودش را هم دوست داشت.

به هنگام مسابقات جهانی تولیدو زانوی من ضرب خوردگی پیدا کرد. پزشک تیم باند زانو را باز کرده و مشغول تزریق مسکن بود، در همین لحظه تختی که از آنجا می‌گذشت همه چیز را دید. یکی از مربیان به من گفت: بیا! او متوجه شده و در مسابقه به پای مصدوم تو خواهد پیچید. اما تختی اصلاً به پای مجروحم دست نزد. هر دو خسته شده بودیم و باید اذعان کنم، با اینکه او هفت سال از من پیرتر بود ولی بیش از من جنبش و تحرک داشت. آن واقعه را تا آخر عمر به یاد خواهم داشت. او هرگز به حیله و نیرنگ متوسل نشد."

*** داستان پهلوان وفادار و تختی

احترام به پیشکسوت در فرهنگ ورزش و بخصوص در کشتی که ورزشی پهلوانی است یک سنت بسیار مهم و خدشه ناپذیر است که باعث تشویق جوانان و دلگرمی بزرگان می شود.

 

احمد وفادار از پهلوانان نامی ایران بود که قبل از تختی سابقه بستن بازوبند پهلوانی ایران را داشت. او درمسابقات جهانی کشتی هم سابقه شرکت دارد. او در گفته هایش نمی تواند خوشحالی خود را از رعایت سلسله مراتب کسوت توسط جهان پهلوان تختی پنهان کند:

" او یک انسان واقعی بود و احترام به بزرگان و پیشکسوتان را همیشه رعایت می کرد. یادم نمی رود شبی را که همراه وی به یکی از زورخانه های تهران رفتیم به او پیشنهاد دادند که تخته شنا را وسط گود بگذارد و میانداری کند ولی او قبول نکرد و گفت: جایی که وفادار هست من این کار را نخواهم کرد. در پایان مراسم که قرار شد جوایز گروهی از قهرمانان کشتی اهدا شود او باز هم قبول نکرد و این کار را به من واگذار کرد. او احترام خاصی برای سنت های خوب ورزش قهرمانی قائل بود. وقتی تختی به مشهد می آمد خیلی ها دوست داشتند او را به طرف خود بکشانند. خیلی از دست اندرکاران و مسئولین هم از او دعوت می کردند، اما تختی دعوت هیچکس را قبول نمی کرد و فقط به خانه من می آمد و می گفت: آبگوشت خانه پهلوان وفادار را به سفره های رنگین دیگران ترجیح می دهم."

*** من به مردم تعظیم می کنم!

المپیک 1964 توکیو آخرین المپیکی بود که تختی در آن شرکت کرد و تختی با وجود شرایط بسیار نامساعد روحی و بدنی که برایش ایجاد کرده بودند سه کشتی اولش را با پیروزی پشت سر گذاشت. تختی باید در دو جبهه می‌جنگید در خارج از تشک با حسودان، بدطینتان و ناجوانمردانی که آرزوی شکست او را در دل می پروراندند و نیز در روی تشک با حریفان طراز اول جهانی اش. بعد از پیروزی بر کشتی گیر ژاپنی که سومین حریفش بود عطاءالله بهمنش سراغ تختی رفت تا با او مصاحبه کند او می گوید:

" کاوانا ژاپنی حریف سوم جهان پهلوان بود که به راحتی ضربه شد. همین که تختی نفس زنان از تشک پایین آمد و ما را مست شادی کرد و معاندین را ناراحت، میکروفون ضبط صوت را جلوی او گرفتم و گفتم: نظر شما را برای فردا می خواستم سؤال کنم!... او نفس را در سینه برآمده و ریه های بزرگ خود فرو برد و با شتاب گفت: فردا حریفان بزرگی پیش رو دارم، ترک و روسی و بلغار باقی مانده اند. چه می شود گفت؟ گفتم: این درست ولی می دانید که در تهران مردم در انتظارند و مشتاق هستند صدای شما را بشنوند. یک کلمه و یک جمله کافی است، آنها از شما پیروزی نمی خواهند پیام شما را می خواهند. پیام مرد همیشه قهرمان زندگی مردم را می خواهند. تختی گفت: من به مردم تعظیم می کنم!"

بعدها عطاءالله بهمنش در این باره نوشت: " خواستم شما را با خودم هماهنگ سازم تا بفهمید که تختی در شرایط خسته بودن، تشتت فکر داشتن، را از یاد نمی برد. خمیر مایه ای مخصوص می خواهد، استخوان بندی اندیشه لازم دارد. طراحی خالصانه او از محیطی که در آن نشو و نما کرده بود و درسی که از وقایع و حوادث دور و بر خود گرفته بود او را در قالبی قرار داده بود که دیگران قادر نبودند چنان پوسته ای را بشکافند و به ژرفای آن داخل شوند."

*** عشق به مادر

غلامرضا تختی فوق العاده به مادرش علاقه مند بود و به او احترام می گذاشت و تمام موفقیت های خود را نتیجه دعای مادرش می دانست. در این رابطه عطاءالله بهمنش روزنامه نگار، مفسّر و کارشناس معروف در کتاب می نویسد: « قهرمان المپیک ملبورن فرا رسید. 1956 سال اوج گیری و کسب اولین مدال طلای المپیک توسط تختی است. او در این مسابقات با چنان آمادگی و صلابتی ظاهر شد که همه حریفان را از دم تیغ گذراند. هنگام سفر او از زیر قرآن و آئینه مادر رد شده بود و دعای خالصانه مادر را بدرقه راه داشت. مادر از او خواسته بود با موفقیت به میهن برگردد. مادر تختی همه چیز او بود، لذا غلامرضا تنها به قهرمانی و طلا می اندیشید. هنگامی که تختی هنوز در ابتدای راه کشتی بود با وجود علاقه زیاد به کشتی مجبور شد که برای تامین معاش خانواده اش تلاش کند و به این منظور با استخدام در شرکت نفت به مسجد سلیمان رفت. پس از چند ماه تختی که شدیداً دلش برای مادرش تنگ شده بود و نمی توانست دوری او را تحمل کند درخواست مرخصی یک ماهه کرد. ولی با این درخواست موافقت نشد. لذا استعفای خود را تقدیم شرکت کرد که عشق و علاقه به مادرش کاملاً در آن مشهود است : " بسیار متأسفم از اینکه مقام ریاست کارگزینی اداره شرکت نفت مسجدسلیمان با مرخصی یک ماهه اینجانب موافقت نفرموده‌اند. از نظر آن که من برای مادر خودم ارزش فراوانی قائل هستم و او از من خواسته است که به دیدارش بروم و چار های جز اطاعت امر او نمی‌بینم و با مرخصی من نیز موافقت نشده است، خواهشمند است با استعفای من موافقت فرمایید."

البته در مقابل مادرش هم او را بسیار دوست داشت. تختی خود در مصاحبه اش با کیهان ورزشی به این نکته اذعان می کند: من هر وقت از منزل می‌آیم بیرون، مادرم برای من آیه‌الکرسی می‌خواند و اسپند و کندر برایم دود می‌کند. همه‌اش سفارش می‌کند که نزد اشخاص ناباب نروم و خود را از چشم بد حفظ کنم. یک دقیقه هم که از وقت معمول دیرتر به منزل بروم مادرم هر چه دعا بلد است می‌خواند و به من فوت می‌کند و خدا را شکر می‌گذارد. مادرم آنقدر مرا دوست دارد که برای من از حد یک مادر عادی خیلی تجاوز کرده است. می‌توان گفت که در راه من خودش را فراموش کرده.

*** اعتقادات مذهبی

غلامرضا تختی در خانواده ای مذهبی دیده به جهان گشود و همواره در طول زندگیش به ارزش های اسلامی پایبند ماند و تا لحظه مرگش از اعتقاداتش دست نکشید. علی دلالباشی که از خدمتگزاران سالن های کشتی بود در این باره گفت:

" او به محض اینکه تمرین تمام می‌شد نماز را شروع می‌کرد و ما هم با او به نماز می‌ایستادیم که البته در آن روزگار با نگاه مخصوص دیگران مواجه بودیم. ولی تختی توجهی به این مسائل نداشت. ظهر پس از تمرین با او به مسجد هدایت می‌رفتیم و نماز می‌خواندیم و پای صحبت آیت‌الله طالقانی می‌نشستیم. پدر تختی به علت عشق و علاقه ای که به امام رضا داشت اسم او را نامید که تختی خود در این زمینه می گوید: « غلامرضا » نه تنها به علت اینکه اسمم غلامرضاست، غلام حضرت رضا هستم بلکه غلام همه ائمه اطهارم و از خدا می خواهم که تا پایان عمر توفیق انجام فرایض مذهبی را داشته و یک مسلمان واقعی باشم. تختی پیش از هر مسابقه به زیارت امام رضا می رفت و در بازگشت از مسابقات نیز مجدداً به پای بوسی آن امام عزیز می رفت. تختی در آخرین باری که امام رضا را زیارت کرد خطاب به امام عرض کرده یا امام رضا، من غلامرضا، غلام تو هستم، هر چه دارم از تو دارم، به من روحیه و توان بده تا بتوانم همچنان در خدمت مردم باشم. عشق به اهل بیت در غلامرضا آنقدر بود که پس از شکست در مسابقات 1954 توکیو به اتفاق سایر کشتی گیران شکست خورده از توکیو رهسپار کربلا شد تا غم شکستش را فراموش کند و در میادین بعدی پاک تر و سالم تر حاضر شود.

در این سفر تختی شبها به صحن مطهر حرم امام حسین، حضرت ابوالفضل و امام حسین می رفت و زیارتنامه ها را با صدای زیبا برای همراهان می خواند و آنها را صبح زود برای نماز بیدار می کرد. تختی پس از کسب مدال طلای المپیک ملبورن در پاسخ به سؤال خبرنگار کیهان ورزشی که پرسید: آیا شما از اعتقادات مذهبی چیزی همراه خود به ملبورن برده بودید؟ پاسخ داد: بله من همیشه قرآن کریم را در جیب دارم و هیچ‌وقت خدا را فراموش نمی کنم.

*** تختی: آنقدر از کشتی‌گیران دیگر زمین خوردم که پشتم بوی تشک گرفت!

غلامرضا تختی با اینکه بسیار دیر پای به دنیای قهرمانی گذاشت ولی در دنیای کشتی استمرار عجیبی داشت. او با کسب 7 مدال از مسابقه های جهانی و المپیک هنوز پر مدال ترین کشتی گیر در تاریخ ایران است و بعد از گذشت 40 سال هنوز کسی نتوانسته است به این رکورد دست یابد. او مردی خود ساخته بود که از فقر به فخر و از گمنامی به شهرت و خوشنامی رسید، تا آخرین مسابقه اش برای سربلندی ایران تلاش کرد. تختی خود در مصاحبه ای با کیهان ورزشی پرده از سختی عمیقی که در راه قهرمانی کشیده است برمی دارد:

" در سرما و گرما بر روی تشکی که حتی حیوانات هم حاضر نمی‌شدند بر روی آن تمرین کنند فعالیت خود را آغاز کردم. شاید شما هیچ باور نکنید، اما این حقیقت محض است که من و امثال من در شرایط بسیار سختی تمرین می‌کردیم. و این ادعای مرا اهالی خیابان شاهپور که همیشه در ساعت معینی مثلاً دو بعدازظهر مرا مشاهده می‌کردند، تصدیق می‌کنند. اما پس از یک سال تمرین کوچکترین موفقیتی به دست نیاوردم و علاوه بر اینکه گل نکردم حتی ضعیف‌تر هم شدم. در اینجا و در همین موقع بود که باران استهزا بر سرم باریدن گرفت و همه به من می‌گفتند تو خود را بی‌سبب شکنجه می‌دهی، برو دنبال کارت تو اصلاً به درد کشتی نمی‌خوری ... جوانی مأیوس و دل شکسته بودم، دیگر هیچ کس وجود نداشت که قلب مرا از آن همه استهزا پاک کند. هیچ کس حاضر نبود مرا به کارم تشویق کند. همه مرا با دیده ترحم می‌نگریستند و می‌گفتند: " اینو ببین که لخت میشه و تمرین می‌کند."

اما روزگار بازی دیگری را برای تختی رقم می زند او بعد از یک سال وقفه در زمان خدمت سربازی تمریناتش را از سر می گیرد. او در این باره می گوید: " من در آن زمان هیچ چیز نداشتم فقط امیدوار بودم و خودم را دلداری می‌دادم و می‌گفتم که اگر این کار را دنبال کنم سرانجام به جایی خواهم رسید. همه کسانی که به جایی رسیده اند فقط از پشتکار است.

من هم با تمرین زیاد بالاخره با فنون کشتی آشنا خواهم شد. تجربه‌ام زیاد گشته و کار کشته خواهم گشت.

تختی سرانجام با تلاش و کوشش و امیدواری در وزن ششم قهرمان کشور شد و تلاش هایش به ثمر نشست. پس از چند روز از این موفقیت، او خود را آماده شرکت در مسابقات پهلوانی کشور نمود. اما در همان دور اول با ضربه فنی مغلوب شد. تختی در مورد دلیل این شکست و درسی که از آن گرفت گفت: خودم را قانع کردم که اگر شکست خورد ه ام حق داشته‌ام، مغرور شده بودم و به خودم غره گشتم و می‌گفتم که پیروز خواهم شد. این درس بزرگی بود که من هیچ وقت این درس را فراموش نکرده‌ام."

این قسمت سرآغازی برای پیروزی های بزرگ تختی در میادین جهانی و المپیک شد و او که به قول خودش در سال های شروع کشتی در هر دقیقه چند بار از رقیبانش زمین می خورد و نیز گفته بود: "آنقدر از کشتی‌گیران دیگر زمین خوردم که پشتم بوی تشک گرفت."

با استقامت و پایداری قهرمان جهان و المپیک شد و کارش به جایی رسید که در سال 1378 از سوی کمیته بین المللی المپیک به عنوان یکی از برترین قهرمانان قرن بیستم شناخته شد.

نصیحت تختی به جوانان:" برای آن دسته از جوانانی که از کوچکترین شکست یأس و ناامیدی در رگ و ریشه خود جایگزین می‌سازند موضوعی را در میان می‌گذارم... در برابر مصائب زندگی استقامت کنید و از وسوسه‌های بی‌جا و خانمان برانداز دور باشید. بیایید این افکاری که در خود جمع کرده‌اید مثل یأس و ناامیدی و ترس از شکست را دور بریزید، فقط تلاش کنید تا مفید به حال خویش و جامعه خود باشید. من اگر در کار خودم استقامت نشان نمی‌دادم بدون تردید امروز نمی‌توانستم به مقام قهرمانی برسم. تنها در عالم ورزش چنین قانونی حاکم نیست، در همه امور زندگانی چنین است.

*** "قهرمان شدم اما بر مغزم اضافه نشد"

جهان پهلوان تختی از مسابقات جهانی 1951 هلسینکی الی 1956 همیشه نایب قهرمان می شد و پایین تر از قهرمانان شوروی قرار می گرفت. بنابراین خیلی دوست داشت که عنوان قهرمانی را نیز به دست آورد. تختی می گفت:

" از سال 1951 الی 1956 من در طرف راست کرسی در آنجا که مدال نقره تقسیم می کنند و با خط سیاه لاتین رقم دو بر روی آن نوشته شده است قرار داشتم در حالی که شوروی همیشه نیم متر بلندتر از من می ایستادند و موقعی که از آن بالا می خواستند مدال خود را دریافت دارند کاملاً قوز می کردند من همیشه در فکر این بودم، آیا ممکن است روزی برای گرفتن مدال طلا آنقدر خم شوم تا آقای رئیس بتواند نوار را بگردنم بیاویزد؟ من دائم گمان می بردم آنهایی قادرند

قهرمان جهان شوند که قبلاً قمر مصنوعی پرتاب کرده اند!! من تا این حد قهرمان جهان شدن را مشکل می پنداشتم. اما در ملبورن جای من و مدال من با « کولایف » شوروی ها عوض شد و من هم مثل اما همین که برای گرفتن طلا کاملاً از کرسی « دولا شدم » ، پایین پریدم و پس از اینکه چند نفر بر صورتم بوسه زدند و پس از اندکی تحمل و خیره شدن به چشمان دیگران متوجه شدم کوچکترین تفاوتی نکرده ام، نه به وزنم چیزی اضافه شده و نه بر مغزم، نه می خندیدم و نه اشک می ریختم. در ادامه مطلب، تختی هدف خود را از قهرمان شدن این طور بیان می کند: "من فقط برای این قهرمان شده بودم که عده‌ای از هموطنانم جشن بگیرند و شادی کنند وگرنه من چه فرقی کردم؟ تنها تفاوتی که در روحیه من پدیدار گشت این بود که من دیگر خود را حقیر نمی‌شمردم، آن حقارتی که چند سال قوز آن را به دوش می‌کشیدم از وجودم رخت بربسته بود.

حبیب الله بلور مربی تیم ملی بعد از مرگ جهان پهلوان در مصاحبه های تلویزیونی خاطره بسیار جالبی از قهرمانی تختی در المپیک ملبورن تعریف می کند. بلور گفت: " تختی وقتی که برای اولین بار در مسابقات المپیک ملبورن استرالیا بر کرسی افتخار قرار گرفت و سمت چپ و راستش قهرمان منتخب اتحاد جماهیر شوروی و آمریکا بود من خودم را به او نزدیک کردم و گفتم تختی چپ و راستت را نگاه کن ببین چه کسانی هستند؟ تختی ضمن اینکه زیر لب سرود ایران را می خواند به من گفت از آن عمده تر اینکه به بالای سرمان نگاه کنیم. وقتی من نگاه کردم دیدم پرچم ایران خیلی بالاتر از پرچم آمریکا و شوروی در حال بالا رفتن است و به اهتزاز درآمد. تختی بلافاصله گفت: بلور قهرمانی المپیک حائز اهمیت نیست ولی آنچه که اهمیت دارد رسیدن این خبر به گوش مردم است و شادی و خوشحالی آنها برای من یک احساس غرورآمیز است. این حائز اهمیت است."

گفته های بالا به خوبی نشان می دهد که تختی هدف از قهرمانی را فقط شاد کردن دل مردم می داند و البته مردم هم واقعاً تختی را دوست داشتند و بر تلاشش ارج می نهادند. به همین خاطر بود که در همان معدود دفعاتی هم که با شکست به کشور برگشت برای استقبال از او سنگ تمام گذاشتند.

*** کاپیتان تختی

با آن که کشتی یک ورزش انفرادی است اما به اذعان تمام کسانی که در این ورزش دستی بر آستین دارند، صمیمیت و اتحاد و یکدستی اعضای تیم با هم می تواند شانس موفقیت همه را بالا ببرد و نقش کاپیتان تیم در این میان بسیار کلیدی است. تختی سال ها کاپیتان تیم ملی بود که به خوبی از پس این وظیفه برمی آمد. ابراهیم سیف پور قهرمان نامدار المپیک در این رابطه می گوید:

"‌در مدت هشت، نه سال در کنار تختی در اردودها بودم. از ایشان خیلی چیزها یاد گرفتم. اخلاق و کردار نیکوی او همه را تحت تأثیر قرار می داد. راستی راستی در تیم برای همه بچه ها حکم یک سردار و پرچم دار را داشت. هر تیم ورزشی اگر فاقد یک سردار با ویژگی های اخلاقی باشد آن تیم موفق نخواهد بود و تختی از وقتی پایش به تیم ملی باز شد حکم سردار تیم را داشت. تختی در واقع کاپیتانی بود که هیچگاه خود را کاپیتان معرفی نمی کرد او چنان مقدم تازه واردها را گرامی می داشت که حد و وصفی نداشت."

پرویز عرب که در تیم سازمان برنامه با تختی هم تیمی بود خاطره ای تعریف می کند که به خوبی تفکر تیمی تختی را نشان می دهد او می گوید:

" تیمی در ایران بود با نام سازمان برنامه که من و قهرمانانی مانند تختی، توفیق و فردین و حبیبی عضو آن بودیم. مدیرعامل تیم که علاقه زیادی به تختی داشت مبلغی به طور اختصاصی به وی داد که غلامرضا آن را بین همه تقسیم کرد و حتی مدیرعامل سازمان برنامه به ایشان گفت من این مبلغ را به طور اختصاصی به خود شما دادم، اما تختی گفت: ما همه در یک تیم هستیم و فرقی هم نداریم... که من خودم اعتقادم به او چندین برابر شد. "

عبدالله خدابنده از قهرمانان به نام کشتی خاطره ای تعریف می کند که تعهد تختی را به تیم نشان می دهد او می گوید:

" بعد از المپیک 1956 ملبورن نفری پنجاه هزار تومان به دارندگان مدال طلای المپیک (تختی و حبیبی) و نفری سی هزار تومان به نفرات دوم (خجسته پور و یعقوبی) پرداخت کردند. تختی بعد از بازگشت تیم از ملبورن پنهانی بدون آن که کسی خبر داشته باشد سه نفر از کشتی گیران را که نتوانستند در المپیک ملبورن مدال کسب کنند به یک چلوکبابی دعوت نمود و نفری 5 هزار تومان به آنها پرداخت کرد و به آنها گفته بود: " شما هم برای تیم زحمت کشیده اید و این پول حق شماست."

محمدعلی صنعتکاران از قهرمانان جهان و از هم تیمی های تختی تأثیر رهبری و کاپیتانی او را در تیم بسیار مؤثر می داند او می گوید:

" تیم کشتی ایران در سال 1961 در یوکوهاما به مقام قهرمانی جهان دست یافت. اگر بخواهم حقیقتش را بگویم این وجود تختی بود که تیم را قهرمان جهان کرد. وقتی تختی همراه تیم بود همه تلاش می کردند تا به قهرمانی یا حداقل به مدال نقره برسند. او اعضای تیم را اعضای بدن خودش می دانست و دوست داشت همه بچه ها روی سکو بروند و مدال بگیرند و مدام از

این تشک به آن تشک می رفت و سفارش های لازم را به اعضای تیم می کرد و در این مورد خیلی حساسیت به خرج می داد و با تعصب تمام کشتی های خودش و مبارزات ما را دنبال می کرد.

*** آخرین مسابقه تختی

امروزه در بین ورزشکاران خداحافظی در اوج یک ارزش محسوب می شود زیرا فکر می کنند در صورتی که شکست بخورند اعتبار گذشته شان را هم از دست می دهند و قهرمانی های قبلی شان خدشه دار می شود و به اصطلاح به فکر آبروی ورزشی خود هستند. جهان پهلوان تختی بعد از المپیک 1964 توکیو و با وجود توصیه بعضی از دوستانش که او را از حضور مجدد در میادین برای حفظ اعتبارش منع می کردند برای شرکت در مسابقات 1966 تولیدو به میادین برگشت. به راستی چرا؟ آیا تختی می خواست به مدال هایش اضافه کند؟ آیا او تشنه افتخاری دیگر بود؟

گفته‌های مرحوم نبی سروری که خود از دلاوران کشتی و هم تیمی تختی بود در پاسخ به این سؤالات راهگشا و ارزشمند است. سروری می‌گوید: " در آستانه سفر به تولیدو آمریکا ( 1966 ) قرار داشتیم که مهدی تختی ا ز وضع غلامرضا از من پرسید، در پاسخش گفتم: تختی در سن و سالی نیست که بتوان انتظارات گذشته را از او داشت. ولی اگر قرعه چنان باشد که در دوره مقدماتی به آئیک و مدوید برخورد نکند می توان انتظاراتی از او داشت... گویا این اظهارنظر من به گوش خدابیامرز رسیده بود. زمانی که از هیاهوی بدرقه‌کنندگان فاصله گرفتیم و در داخل هواپیما مستقر شدیم من رو به اسم صدا کرد و خواهش کرد کنارش بنشینم. وقتی در کنارش قرار گرفتم بدون مقدمه گفت: سروری! الان که می‌بینی آمدم کشتی بگیریم برای خودم محرز است که هیچی نمی‌شم ولی چه کنم که نمی‌توانم روی خواست مردم ایستادگی کنم، می‌دانم غرورم در مقابل حریفان جوان شکسته خواهد شد ولی شاد هستم که می‌توانم اسباب رضایت آنهایی را که به من هستی و اعتبار بخشیدند جلب کنم. جوابی نداشتم که به او بدهم، از بد حادثه تختی در آخرین میدان از نقطه نظر قرعه با خوش اقبالی مواجه نشد... ابتدا حریف مجاری را که سا لهای بعد در کشتی آزاد و فرنگی صاحب مدا لهای متعددی شد شکست داد و بعد از اینکه مقابل احمد آئیک ترک مغلوب شد برای آخرین کشتی به دیدار قو یترین حریفش الکساندر مدوید رفت. وقت اول تمام شد، هنگام استراحت به من گفت :سروری! هیچ جا را نمی‌بینم. به او گفتم اگر واقعاً نمی‌توانی کشتی بگیری ادامه نده. سری تکان داد و گفت: من اینجا آمده‌ام که کشتی بگیرم، حرفش را هم نزن. به واقع در آخرین کشتی تختی با همه مشکلات مرد و مردانه جنگید و با مسابقات قهرمانی وداع کرد.

*** زلزله بوئین زهرا

به جرأت می توان گفت که نام زلزله بوئین زهرا با نام تختی عجین شده است و شاید اولین کلمه ای که بعد از زلزله بوئین زهرا به ذهن متبادر می شود نام جهان پهلوان تختی باشد. زیرا تختی با کاری که انجام داد به تمام ورزشکاران فهماند که آنها خارج از میادین مسابقه هم در قبال مردم و اجتماع خویش مسئولند و باید هر آنچه که می توانند برای مردم در ایام هجوم مصائب و بلایا انجام دهند.

ناصر ایرانی در قصه تختی « داستانی که نوشته نشد » در مورد تصمیم برای کمک به زلزله زدگان به نکات جالبی اشاره می کند. او می نویسد: " چند روز پس از زلزله ای که بوئین زهرا را ویران کرد، پهلوان و چند نفر از دوستانش ایستاده بودند در میدان مجسمه و روزنامه کیهان را که پر بود از عکس های خانه های ویران شده و انسان های مصیبت زده دست به دست می گرداندند و از بلایی که پیش آمده بود حرف می زدند. صبحت به همدردی با زلزله زدگان کشید. یک نفر گفت: روزگار بدی شده، مردم از بدبختی دیگران کک شان نمی گزد. پهلوان پرسید: چی؟ جواب داد: تو محله ما یک مرکز جمع آوری اعانه درست کرده اند. امروز چند دفعه از جلوش رد شدم. جز دو سه نفر شندره پوش هیچکس را ندیدم که کمکی بکند. پهلوان گفت: خیال می کنی تقصیر مردم است؟

- آره دیگه، وقتی این جور مصیبت ها پیش می آید، آدم انتظار دارد که مردم، هیچی هم که نباشد، به اندازه یک پتو کهنه فداکاری بکنند. یک نفر اعتراض کنان گفت: مردم ما اگر هیچ خوبی دیگر نداشته باشند این یک خوبی را دارند که دیگران را وقت مصیبت تنها نمی گذارند. یک نفر دیگر اضافه کرد: با تمام دل و جان نفر اولی پقی زد زیر خنده و گفت: نمون هاش همین که من امروز دیدم. پهلوان جواب داد :عیب از آنهایی است که خودشان را انداخته اند وسط معرکه، مردم بهشان اعتماد ندارند، اصلاً میانه خوشی باهاشان ندارند.

- این حرف ها بهانه است، پهلوان.

- بهانه نیست. نمی خواهند معرکه گیرها سیاهشان بکنند، می دانند که آنها برای بازار گرمی خودشان است که این کار را می‌کنند.

- به خدا این مردم بی رحمی که من می شناسم، اگر پسر علی هم ازشان تقاضا بکند، سر کیسه شان را شل نمی کنند.

پهلوان با قاطعیت گفت: نه! و به فکر فرو رفت. دیگران ملامت کنان، چشم انداختند تو چشم نفر اولی. خیال می کردند که حرف او پهلوان را دلخور کرده، که نکرده بود. یعنی دلیلی نداشت که بکند. او نظر خودش را گفته بود و پهلوان هم ناگهان به ذهنش رسیده بود فکر می کرد:

- خودم می افتم وسط.

و در میان تعجب دیگران که منظورش را نفهمیده بودند، رو کرد به نفر اولی و گفت: نه برای اینکه بهت ثابت کنم که اشتباه می کنی، بلکه برای این که بالاخره یک نفر باید بیفتد وسط و سبب خیر شود. اینچنین بود که غلامرضا تختی که از دستگاه های دولتی برای کمک به مردم ناامید شده بود، آستین همت را بالا زد. تختی و همراهان برای جمع آوری کمک های مردم از خیابان ولیعصر و دو راهی یوسف آباد در حالی که چند وانت هم پشت سر آنها برای جمع آوری کمک های جنسی مردم حرکت می کرد، پیاده تا ایستگاه راه آهن آمدند و مردم که دهان به دهان از حرکت تختی خبردار شده بودند از دور و نزدیک خودشان را برای کمک به تختی رساندند و کمک های بسیار خوبی به زلزله زدگان کردند. مردم چون از این مسئله مطمئن بودند که کمک هایشان حتماً به دست زلزله زده ها می رسد هر چه در توانشان بود به تختی می دادند.

در این بین وقایع جالبی هم به وجود آمد که ذکر آنها می تواند جایگاه جهان پهلوان تختی را در میان مردم بیشتر بنمایاند. عطاءالله بهمنش ازکارشناسان معروف کشتی در این مورد می گوید: " نزدیک ظهر بود که تختی به خیابان استانبول رسید و به مغازه ای مراجعه کرد ،صاحبش گفت: من از این پول ها به کسی نمی دهم ولی به تو پهلوان ایمان دارم. آن دخل را بردار و برو! مطمئن هستم در محل درستی مصرف خواهد شد.

تختی پس از این که در مسابقات جهانی کشتی آزاد 1951 و المپیک 1952 مدال نقره گرفته بود، در سال های 1956 در المپیک ملبورن و همچنین مسابقات جهانی 1959 تهران قهرمان شده بود و در حالی در المپیک 1960 رم دوم شد که مردم چند سال شکست او را ندیده بودند ولی با این حال استقبال با شکوهی از او کردند.

تختی سال بعد در مسابقات جهانی 1961 یوکوماها بار دیگر قهرمان جهان شد. وی در مسابقات جهانی 1962 مدال نقره گرفت و در المپیک 1964 توکیو به رغم سن بالا(34 سالگی) و آمادگی کم، به خواست مردم به میدان رفت و بدون توجه به شکست احتمالی با رقیبان جوان و نامدارش مانند الکساندر مدوید و احمد آئیک نبرد کرد و در نهایت در رده چهارم المپیک قرار گرفت.

تختی از لحاظ تعداد مدال جهانی و المپیک (7 مدال) و استمرار مدال آوری ( 11 سال) در تاریخ ورزش ایران رکورددار است.

*** آن روز که تختی در ابن بابویه آرام گرفت

......... آن روز خورشید خندید. آسمان اشک شوق ریخت. زمین به خود بالید. لاله سربرآورد. شقایق شکفت. آن روز پهلوان نه بر توسن افتخار و مردانگی که بر ابرها سوار شد. دنیای قهرمانی را دور زد. از مرز پهلوانی گذشت و بزرگواری و جوانمردی را تفسیر کرد.

 

پهلوانی که مدال طلای جهان و المپیک را نخواست تا جوانمردی را معنا کند. آن روز ستاره ها به پیشباز پهلوان آمدند. آن روز پهلوان از آسمان معرفت ستاره های مهر و محبت و عاطفه چید. آن روز پهلوان عشق را به این ستاره پیوند زد و آن را به مردمی که دوستشان می داشت هدیه کرد.

آن روز پهلوان گریست. اشک پهلوان موج شد و پیش آمد. دامنه آن موج به ناصر خسرو، پاچنار و سبزه میدون محدود نشد. همه جا را در نور دید. صخره های سنگدلی و بی تفاوتی را خرد کرد و در یک نقطه متمرکز شد" بویین زهرا". بویین زهرا در آن زمستان سرد، سبز شد و آن روز آن تابلوی سبز بر شناسنامه پهلوان مهر سبز جاودانگی زد. آن روز خورشید خاموش ماند. آن روز آسمان اشک حسرت ریخت. زمین لرزید . لاله لب فرو بست و شقایق فسرد.

آن روز خورشید به تماشای آخرین تابوت مردانگی نشست و از خجالت سربلند نکرد. آن روز آسمان مرگ مردترین مرد ورزش را به چشم دید و گریست. آن روز تختی نه بر دوش هزاران مشتاق سینه سوخته که بر بال ملائک به ابدیت پرواز کرد و در ابن بابویه آرام گرفت.

منابع:

- پهلوان زندگی، پهلوان جهان( گردآوری: دکتر نصرالله سجادی و کیوان مرادیان)

- بهمنش، عطاءالله ... و دیگران، جهان پهلوان: من به مردم تعظیم

می کنم! تهران، چاپار، بی تا.

- خوری، اشعار و مقالات برگزیده دربارة تختی، انتشارات مهر، 1346

- رفعت، محمد، تختی مرد همیشه جاوید، نشر علم، تهران، چاپ دوم، 1367

- روئین پور ، بیژن، جهان پهلوان تختی، مؤسسه کتاب همراه، 1374

- سپیدار، علی اکبر، اشک قهرمان؛ سرگذشت غلامرضا تختی، پیروز، 1343

- سفری، محمدعلی، با همکاری جمعی از پیشکسوتان کشتی؛ حماسة جهان پهلوان تختی، نامک، 1376

 - عباسی، مهدی، تاریخ کشتی ایران، انتشارات مجید، چاپ دوم، تهران، 1377

136 پهلوان زندگی، پهلوان جهان

- فاطمی، سیدعباسی، زندگی و مرگ جهان پهلوان تختی در آینه اسناد، جهان کتاب، تهران، 1377

- کمیته برگزاری گرامیداشت جهان پهلوان تختی با همکاری کدیری، از پس کوچه های خانی آباد تا ژرفای دل مردم، معاونت فرهنگی سازمان تربیت بدنی، 1379

- کریم بخش، محمود ،تختی جاودانة تاریخ، معتضدی، 1346

- کیهان ورزشی، شمارة 57 - 1335/10/22

- کیهان ورزشی، شمارة 304 - 1340/4/17

- کیهان ورزشی، شمارة 1340 -3/1359/3 ، 13

- کیهان ورزشی، شمارة 13 - 1359/3/10، 14
------------------------------------------------------------------------------

غلامرضا تختی

غلامرضا تختی در زورخانه.
مدال‌ها
شرکت‌کنندهٔ کشور  ایران
کشتی آزاد مردان
بازی‌های المپیک
طلا	۱۹۵۶ ملبورن	۸۷ ک‌گ
نقره	۱۹۶۰ رُم	۸۷ ک‌گ
نقره	۱۹۵۲ هلسینکی	۷۹ ک‌گ
مسابقات جهانی
طلا	۱۹۶۱ یوکوهاما	۸۷ ک‌گ
طلا	۱۹۵۹ تهران	۸۷ ک‌گ
نقره	۱۹۶۲ تولیدو	۹۷ ک‌گ
نقره	۱۹۵۱ هلسینکی	۷۹ ک‌گ
بازی‌های آسیایی
طلا	۱۹۵۸ توکیو	۸۷ ک‌گ